ΣΥΡΙΖΑ 2004-2015: Από την «Ανατροπή» στο Μνημόνιο-3

του Γιάννη Μηλιού

«Μόνος ρεαλισμός η ανατροπή των νεοφιλελεύθερων μονόδρομων, η ανατροπή των μνημονιακών καθεστώτων».

(Αλέξης Τσίπρας, 13/9/2014)

1. Εισαγωγή

Για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ προς την κυβερνητική εξουσία, από το 4, 6% των εκλογών του 2009 στο 36, 3% του Ιανουαρίου 2015 και το 35, 4% του Σεπτεμβρίου 2015, αλλά και τον «συμβιβασμό» του, όταν βρέθηκε στην κυβέρνηση, με την αποδοχή των νεοφιλελεύθερων προγραμμάτων λιτότητας μέσα από τη συμφωνία στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής της 13ης Ιουλίου 2015, είναι ανάγκη να αναλύσουμε τις τομές που συντελέστηκαν τόσο στην ελληνική κοινωνία όσο και τις πολιτικές σχέσεις εκπροσώπησης κατά την τελευταία πενταετία.

Γιατί ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, το 5ο σε ισχύ κόμμα στη Βουλή του 2009 και το μικρότερο από τα δύο κόμματα της κοινοβουλευτικής Αριστεράς, που μπόρεσε να «εκμεταλλευτεί» την κρίση του πολιτικού συστήματος της Μεταπολίτευσης, με την κατάρρευση της εκλογικής επιρροής του ΠΑΣΟΚ και τη συρρίκνωση της επιρροής της Νέας Δημοκρατίας; Γιατί εγκατέλειψε τη βασική εξαγγελία του, την κατάργηση των Μνημονίων; Υπήρξε αυτή η συνθηκολόγηση το αποτέλεσμα απλώς ενός αδυσώπητου διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων ή καθορίστηκε κυρίως από εσωτερικές διεργασίες και συσχετισμούς, στις οποίες υπάχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ; Γιατί, παρά την ψήφιση του 3ου Μνημονίου και την αποχώρηση ενός σημαντικού τμήματος των μελών, των στελεχών και των βουλευτών του, ο ΣΥΡΙΖΑ διατήρησε τα εκλογικά ποσοστά του και παρέμεινε στην κυβερνητική εξουσία;

Έχοντας απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε αφενός τη σταθερότητα των πολιτικών λιτότητας και αφετέρου την εναλλακτική στρατηγική που απέρρεε από το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ.

2. Φάση πρώτη: Το «πνεύμα της Γένοβας», η σταθεροποίηση του ΣΥΡΙΖΑ

στην κεντρική πολιτική σκηνή και οι συνιστώσες (2001-2010)

Ο ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς) ιδρύθηκε λίγο πριν τις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004, ως συμμαχία του Συνασπισμού («Συνασπισμός της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας») με οργανώσεις της «εξωκοινοβουλευτικής» και της «ανανεωτικής» Αριστεράς¹  και ανένταχτες/ους Αριστερές/ούς.Στις εκλογές του 2004 συγκέντρωσε ποσοστό 3, 27% και εξέλεξε έξι βουλευτές.

Στην αρχική του φάση, το εγχείρημα έμοιαζε βραχύβιο, καθώς η συμμαχία δεν κατάφερε να καταλήξει σε απόφαση συμμετοχής στις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 2004. Στις εκλογές αυτές, εκτός από τον Συνασπισμό που συγκέντρωσε ποσοστό 4, 16% και εξέλεξε έναν Ευρωβουλευτή (5, 16% και δύο Ευρωβουλευτές το 1999), συμμετείχε το σχήμα «Γυναίκες για μια άλλη Ευρώπη» (0, 76%), το οποίο επίσης προερχόταν από τις δυνάμεις που ίδρυσαν τον ΣΥΡΙΖΑ.

Παρά την αρχική αβεβαιότητα για τη βιωσιμότητα του ΣΥΡΙΖΑ, υπήρχαν ουσιαστικές δυνάμεις συνοχής μεταξύ των οργανώσεων και του κόσμου που στήριζαν ή παρακολουθούσαν το ενωτικό-αριστερό εγχείρημα. Επρόκειτο για τις κινηματικές και ενωτικές διαδικασίες που εξελίσσονταν από το τέλος της δεκαετίας του 1990 και τις αρχές της δεκαετίας του 2000 στην Ελλάδα, την Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως ως «κίνημα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση» και γρήγορα πήραν μάλιστα οργανωτική μορφή, στο Ελληνικό, το Ευρωπαϊκό και το Παγκόσμιο «Κοινωνικό Φόρουμ».²

Στην Ελλάδα οι διαδικασίες αυτές είχαν γρήγορα αποκτήσει αξιοσημείωτο δυναμισμό στο εσωτερικό ενός τμήματος της Αριστεράς. Έτσι στις 15/5/2001 ανακοινώθηκε σε
Συνέχεια στο άρθρο

Oύτε Τόμσεν ούτε Βίζερ

Ανοιχτή επιστολή του Γιάνη Βαρουφάκη στον Αλέξη Τσίπρα με αφορμή τα WikiLeaks (Φωτογραφία αρχείου) | EUROKINISSI / ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

Συντάκτης: 

Γιάνης Βαρουφάκης

Αγαπητέ Αλέξη,
Σου απευθύνω τούτη την ανοιχτή επιστολή επειδή φοβάμαι ότι το σημαντικό κεφάλαιο των αποκαλύψεων των WikiLeaks θα σπαταληθεί.
Η δημοσιοποίηση του διαλόγου Τόμσεν - Βελκουλέσκου κατέδειξε πως η χώρα σερνόταν σε νέο προδιαγεγραμμένο ιουλιανό «επεισόδιο» το οποίο η τρόικα θα εμφάνιζε, άλλη μια φορά, ως απόρροια της κωλυσιεργίας της ελληνικής κυβέρνησης όταν, στην πραγματικότητα, οφείλεται στην ενδο-τροϊκανική σύγκρουση.
Τα WikiLeaks καταδεικνύουν σε κάθε αξιόπιστο Ευρωπαίο ότι η μόνιμη καθυστέρηση της «αξιολόγησης», που εγκλωβίζει την πληγωμένη κοινωνία στη μόνιμη κρίση, οφείλεται σε μια τρόικα ανίκανη να τα βρει με τον εαυτό της. Οταν τα λέγαμε πέρσι, μας χλεύαζαν τα φερέφωνά της (εξωτερικού και εσωτερικού). Τώρα, απαιτείται να σωπάσουν.
Αυτά τα γνωρίζεις πολύ καλά και δεν χρειάζεται να σ’ τα θυμίσω. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: Δεν πρέπει επ’ ουδενί να χρησιμοποιήσεις τον διάλογο Τόμσεν - Βελκουλέσκου για να δαιμονοποιήσεις Τόμσεν και ΔΝΤ παρουσιάζοντας τους Βίζερ, Κοστέλο & σία ως τους «καλούς» Ευρωπαίους με τους οποίους «μπορούμε να τα βρούμε καλύτερα», εφόσον ξεφορτωθούμε το ΔΝΤ.
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει ήπιο κομμάτι της τρόικας (το ευρωπαϊκό) και ανάλγητο (το ΔΝΤ). Tον Μάρτιο του 2015, όταν πληροφορούσα τον Ρέγκλινγκ πως, σύντομα, θα κληθούμε να επιλέξουμε μεταξύ τού να πληρώσουμε συντάξεις ή τη δόση του ΔΝΤ, μου απάντησε κοφτά: «Να πληρώσετε το ΔΝΤ. Οι συντάξεις είναι η τελευταία προτεραιότητα!» Η παρουσίαση λοιπόν του ΔΝΤ ως πιο ανάλγητου και της Επιτροπής ως πιο ήπιας είναι το μεγαλύτερο σφάλμα που μπορείς να κάνεις αυτήν τη στιγμή.
Το ότι το ΔΝΤ είναι ανάλγητο και κοινωνικά αναίσθητο δεν υπάρχει αμφιβολία. Επί δεκαετίες «επισκέπτεται» χώρες σε κρίση και χρησιμοποιεί την εξουσία του «δανειστή ύστατης στιγμής» ώστε να κατεδαφίσει μικρομεσαίες επιχειρήσεις, να συνθλίψει μισθούς, να προλεταριοποιήσει μεσοαστούς επαγγελματίες. Αυτή είναι η θεσμική λειτουργία του και γι’ αυτό το ήθελε η κ. Μέρκελ στην Ελλάδα.
Παράλληλα, όμως, το ΔΝΤ κατανοεί πως η συρρίκνωση μιας οικονομίας σε κρίση (που είναι ο στόχος του) απαιτεί και μείωση του χρέους της (καθώς όταν τα εισοδήματα καταρρέουν, τα τοκιζόμενα χρέη δεν μπορεί να αποπληρωθούν). Σε χώρες που έχουν το νόμισμά τους, αυτό συνήθως γίνεται μέσω υποτίμησης (εφόσον οφείλεται στο ντόπιο νόμισμα). Στη δική μας απαιτείται κούρεμα, κάτι που ορίζει ρητά το καταστατικό του ΔΝΤ, αναγκάζοντας τον Τόμσεν (μετά έξι χρόνια παραβίασης του καταστατικού του ΔΝΤ) να θέλει πάση θυσία κούρεμα του χρέους μας.
Για την Ελλάδα, πράγματι, το κούρεμα του χρέους είναι αναγκαία συνθήκη για την ανάκαμψη. Δεν αποτελεί βέβαια εγγύηση πραγματικής ανάστασης της κοινωνίας. Αν, π.χ., τεράστιος σεισμός εξαφανίσει τους περισσότερους Ελληνες, η τρόικα μας κουρέψει όλο το χρέος και όσοι Ελληνες απομείνουν αυξήσουν την πενιχρή παραγωγή τους έστω και λίγο, τότε με τα κριτήρια του ΔΝΤ η χώρα θα έχει σταθεροποιηθεί, και θα αναπτύσσεται μάλιστα! Παραφράζοντας τον Tάκιτο, θα δημιουργήσουν Ερημο και θα την ονομάσουν Σταθεροποίηση. Αυτή είναι η «λογική» Τόμσεν και ΔΝΤ.

Πόσο καλύτερη είναι όμως η «λογική» Βίζερ, Κοστέλο και λοιπών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής; Συστηματικά μας έλεγαν -και σου λένε- πως ζητούν λιγότερη λιτότητα απ’ ό,τι το ΔΝΤ. Ομως, εδώ ο Τόμσεν έχει μεγάλο δίκιο όταν θυμίζει θυμωμένα στη Βελκουλέσκου πως οι της Επιτροπής, που κάνουν τους «ήπιους» και πιο κοινωνικά «ευαίσθητους», αρνούνται να μειώσουν τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος από το 3,5% (ναι, εκείνο το 3,5% που τους παραχώρησες στα τέλη Απριλίου 2015) στο 1,5% (τον στόχο που επέμενα ότι ήταν ο ανώτατος συμβατός με τη σταθεροποίηση).
Γιατί έχει δίκιο να θυμώνει ο Τόμσεν με την Επιτροπή; Επειδή, όπως εξηγεί στη Βελκουλέσκου, οι Βίζερ, Κοστέλο και σία είναι υποκριτές. Η Επιτροπή το «παίζει» κοινωνικά ευαίσθητη αλλά, δεδομένου ότι αρνείται να ρίξει τον στόχο του πρωτογενούς στο 1,5%, πάλι θα ζητήσει από το ΔΝΤ να πάει στην Αθήνα, στον ρόλο του ανάλγητου, και να απαιτήσει συνολικά μέτρα λιτότητας διαχρονικά μεγαλύτερα από εκείνα που ζητά το ΔΝΤ σήμερα!
Για να το πω απλά: ΔΝΤ και Επιτροπή είναι οι δύο όψεις του ίδιου ανάλγητου νομίσματος. Ο Τόμσεν καίγεται για την αναδιάρθρωση χρέους επειδή την απαιτεί το καταστατικό του ΔΝΤ και στοχεύει σε σταθεροποίηση τύπου Tάκιτου ή καμένης γης. Η Επιτροπή εκπροσωπεί το Βερολίνο, το οποίο κι αυτό είναι διαιρεμένο μεταξύ Μέρκελ και Σόιμπλε.
Την κ. Μέρκελ την ενδιαφέρει να αναβάλει τη στιγμή που θα βρεθεί αντιμέτωπη με τους βουλευτές της και θα παραδεχθεί ότι τους παραπλανούσε όταν έδινε εγγυήσεις πως το ελληνικό κράτος παρέμενε φερέγγυο και πως τα μνημονιακά δάνεια δεν θα κουρεύονταν ποτέ. Γι’ αυτό καθυστερεί την αναδιάρθρωση χρέους εμμένοντας σε γελοίους στόχους πρωτογενούς (3,5%) που ισοδυναμούν με παράταση του καθεστώτος χρεοδουλοπαροικίας. Οσο για τον κ. Σόιμπλε, εκείνος χαμογελά στοχεύοντας σε ένα μεγάλο κούρεμα μετά... Grexit.
Σύμμαχους δεν θα βρούμε, λοιπόν, ούτε στον Βίζερ ούτε βέβαια στον Τόμσεν. Οι αποκαλύψεις των WikiLeaks θα σκορπίσουν στον άνεμο αν τις χρησιμοποιήσεις για να διώξεις τον Τόμσεν (την Ερημο) και μείνεις με τον Βίζερ (τη χρεοδουλοπαροικία). Ο ένας θέλει την άμεση συντριβή, ό,τι απέμεινε από την κοινωνική οικονομία της χώρας, διαγράφοντας παράλληλα χρέος, ο άλλος προσδοκά σε σταδιακή συντριβή υπό τη μόνιμη ασφυξία ενός μη διαχειρίσιμου χρέους (που θα κουρευτεί μετά την ολοκλήρωση της συρρίκνωσης).
Τα WikiLeaks σού πρόσφεραν ένα δώρο που από μόνο του ανατρέπει το σχέδιο χρέωσης στην κυβέρνηση ενός νέου ιουλιανού πιστωτικού «ατυχήματος». Πρέπει να το χρησιμοποιήσεις τόσο εναντίον της καμένης γης του ΔΝΤ όσο και της χρεοδουλοπαροικίας της Επιτροπής – τόσο εναντίον του Τόμσεν όσο και εναντίον του Βίζερ. Επί του πρακτέου, να το χρησιμοποιήσεις απαιτώντας άμεση συμφωνία που (α) περιλαμβάνει μείωση του στόχου του πρωτογενούς στο 1,5% του ΑΕΠ, (β) μέτρα δυναμικής αλλά όχι παραμετρικής προσαρμογής και (γ) ελάχιστο ετήσιο απόλυτο (σε ευρώ) στόχο ονομαστικού ΑΕΠ.