Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2010
Περικοπή μισθών με επιχειρησιακές συμβάσεις
ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΘΑ ΦΕΡΕΙ ΡΥΘΜΙΣΗ, ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΥΠΕΡΙΣΧΥΟΥΝ ΤΩΝ ΚΛΑΔΙΚΩΝ, ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΝΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΕΓΑ
ΝΕΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ τοπίο με μισθούς τριών ταχυτήτων, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, διαμορφώνει το (αναθεωρημένο) μνημόνιο.
Στον ιδιωτικό τομέα η κυβέρνηση θα φέρει ρύθμιση, με την οποία θα υπερισχύουν των κλαδικών οι συμβάσεις εργασίας που θα συνάπτονται ξεχωριστά για κάθε επιχείρηση (επιχειρησιακές συμβάσεις), με στόχο να διασφαλίζονται οι θέσεις εργασίας.
Αναδιάρθρωση
Για το λόγο αυτόν, θα θεσπιστεί η διαδικασία προσφυγής μιας επιχείρησης που επικαλείται προβλήματα σε μια διαδικασία αναδιάρθρωσης. Στο πλαίσιο αυτό:
*Θα δίνεται η δυνανότητα σύναψης επιχειρησιακής σύμβασης, με τη σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων, η οποία θα μπορεί να ρυθμίζει όλα τα εργασιακά ζητήματα (αμοιβές, ωράρια κ.λπ.).
*Η επιχειρησιακή σύμβαση θα είναι ισχυρότερη από την κλαδική. Εάν π.χ. συμφωνηθούν σε επίπεδο επιχείρησης χαμηλότερες αμοιβές από εκείνες που προβλέπει η σύμβαση της ομοσπονδίας, θα είναι νόμιμες οι χαμηλότερες. Ομοίως, θα μπορούν να συμφωνηθούν π.χ. λιγότερες ημέρες εργασίας, εκ περιτροπής εργασία κ.λπ.
*Θα ενθαρρύνεται από τις ρυθμίσεις η διασφάλιση των θέσεων εργασίας μέσα από το επιχειρησιακό σχέδιο (οι εργαζόμενοι να δέχονται μείωση αμοιβών μόνο εάν διατηρούνται οι θέσεις εργασίας).
*Οι παραβιάσεις της επιχειρησιακής σύμβασης θα είναι παράνομες.
*Θα υποβάλλεται επιχειρησιακό σχέδιο για το ξεπέρασμα της κρίσης και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η επιχείρηση.
*Η διάρκεια της υπαγωγής στο σχέδιο θα είναι διετής σε πρώτη φάση, με δυνατότητα παράτασης. Σε αυτή την περίπτωση, σε μεγάλες επιχειρήσεις το σωματείο θα έχει δικαίωμα ενημέρωσης για τις επενδύσεις και τη γενικότερη οικονομική πορεία της επιχείρησης.
Μεγάλες επιχειρήσεις
Αυτά θα ισχύσουν κυρίως για τις μεγάλου μεγέθους -με βάση τα ελληνικά δεδομένα- επιχειρήσεις (άνω των 50 ατόμων). Για τις μικρές επιχειρήσεις, δεν θα απαιτείται επιχειρησιακό πλάνο. Απλώς και στις δυο περιπτώσεις θα ισχύει στην πράξη το δόγμα «μικρότεροι μισθοί για διατήρηση της απασχόλησης».
Η εργοδοσία θα μπορεί να καλέσει το οικείο σωματείο σε διαπραγμάτευση για μείωση μισθών και η εργατική πλευρά θα μπορεί είτε να αποδεχτεί την πρόταση με κάποιες αντιπαροχές, όπως πάγωμα απολύσεων ή συνδυασμό των αποτελεσμάτων με κίνητρα απόδοσης (μπόνους επίτευξης των στόχων), είτε να αρνηθεί τη διαπραγμάτευση για μείωση αποδοχών ή αύξηση των ωρών εργασίας χωρίς πρόσθετη αμοιβή ή και τα δυο μαζί, με το δέλεαρ της διατήρησης των θέσεων εργασίας.
Εάν το σωματείο δεν δεχθεί την επιχειρησιακή σύμβαση, ο εργοδότης έχει στη διάθεσή του άλλα μέσα, όπως η διαθεσιμότητα του προσωπικού (3 μήνες το έτος εκτός εργασίας, με τον μισό μισθό για όλους τους υπαλλήλους), την εκ περιτροπής εργασία (υποχρεωτικά ρεπό με μείωση αποδοχών), τις απολύσεις (6 άτομα το μήνα για επιχειρήσεις από 20 έως 150 άτομα και 5% το μήνα για μεγαλύτερες επιχειρήσεις) κ.ά. Στις μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες δεν θα υποχρεούνται -με πρόσχημα το μέγεθός τους- να υποβάλλουν επιχειρηματικό σχέδιο εξόδου από την κρίση, οι απολύσεις είναι ελεύθερες, χωρίς κανέναν περιορισμό ανά μηνα (αφορά όσες απασχολούν κάτω των 20 ατόμων).
ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ
Ενσωμάτωση επιδομάτων, ψαλίδι στις αποδοχές
Με το νέο ενιαίο μισθολόγιο στο Δημόσιο, θα περιοριστούν δραματικά, επί δεύτερη συνεχή χρονιά μάλιστα, οι συνολικές αποδοχές κυρίως των υπαλλήλων εκείνων που λαμβάνουν μισθούς άνω του μέσου όρου (εφοριακοί, τελωνειακοί, γεωπόνοι, μηχανικοί κ.ά.).
Στην πράξη, με το νέο ενιαίο μισθολόγιο μπαίνουν στο στόχαστρο οι αποδοχές που ξεπερνούν τον μέσο όρο του ιδιωτικού τομέα.
Το κόστος του Δημοσίου για επιδόματα υπολογίζεται σε 40% της μισθολογικής δαπάνης (κατά μέσο όρο). Θα ενσωματωθεί, όμως, μόνο ένα μέρος αυτής στο βασικό μισθό. Ετσι, με το νέο μισθολόγιο οι βασικοί μισθοί θα αυξηθούν σε μικρό ποσοστό (λόγω ενσωμάτωσης μέρους των επιδομάτων), ενώ συνολικά οι αποδοχές θα μειωθούν σε ορισμένες περιπτώσεις κατά 10%, αφού τα επιδόματα θα περιοριστούν. Το κυβερνητικό σχέδιο εδράζεται στο μνημόνιο και την υποχρέωση της χώρας έναντι της τρόικας των επιτηρητών για νέα περικοπή δαπανών το 2011.
Εξάλλου, με βάση τη φετινή εμπειρία, αποτελέσματα μπορούν να υπάρχουν μόνο στο στόχο των περικοπών (σε μισθούς και συντάξεις) του προϋπολογισμού, αφού στο σκέλος των εσόδων (ΦΠΑ, έλεγχοι στην αγορά, μεγάλα εισοδήματα κ.ά.) η απόκλιση είναι... χαώδης. Ηδη, οι νέες περικοπές στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων προκαλούν έντονες αντιδράσεις, ενώ η ΑΔΕΔΥ προγραμματίζει για την προσεχή Πέμπτη 24ωρη απεργία.
Ωστόσο, η μερική ενσωμάτωση στον βασικό μισθό των επιδομάτων και η αύξηση του βασικού μισθού έχει και ορισμένες... θετικές παρενέργειες στο συνταξιοδοτικό. Διευρύνεται ο συντάξιμος μισθός, καθώς οι αποδοχές των «απόμαχων» υπολογίζονται με βάση τον βασικό μισθό, χωρίς να υπολογίζονται τα επιδόματα, τα οποία δεν υπόκεινται σε ασφαλιστικές εισφορές.
ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ
Το ευρωπαϊκό παράδειγμα
Είναι προφανές ότι, εν μέσω κρίσης, οι περισσότερες επιχειρήσεις, και κυρίως οι μικρομεσαίες, θα ζητήσουν να υπαχθούν στη διάταξη για την κατ' εξαίρεση υπερίσχυση των επιχειρησιακών έναντι των κλαδικών συμβάσεων.
Πόσο μάλιστα, όταν ο ανταγωνιστής θα έχει προλάβει και θα έχει εξασφαλίσει διαδικασία μείωσης του μισθολογικού κόστους, άρα θα μπορεί να κινηθεί ανταγωνιστικά (κοινωνικό ντάμπινγκ).
Πάντως, αυτή η διαδικασία είναι αρκετά διαδεδομένη στην Ευρώπη, όπου ακόμη και το κλαδικό σωματείο, όπως η IG Metall στη Γερμανία, συναίνεσε στην κατ' εξαίρεση υπογραφή δυσμενέστερων συμβάσεων σε ορισμένες επιχειρήσεις. Ομως εκεί αποκαταστάθηκε η μισθολογική ισορροπία, αν και ακολούθως -με την ατζέντα 2010- ο πρώην καγκελάριος Σρέντερ πίεσε τους μισθούς και τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα στο σύνολο των εργαζομένων. Ετσι, η Γερμανία, με ανταγωνιστικά προϊόντα και «αποπληθωρισμό» στους μισθούς, διεύρυνε το εμπορικό πλεόνασμα με τα άλλα κράτη-μέλη.
Βεβαίως είναι θέμα και των επιχειρησιακών σωματείων εάν θα δεχθούν -εκτός από τη διαπραγμάτευση- και μείωση αποδοχών. Ειδάλλως, τι αντιπαροχές θα ζητήσουν στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης; Ωστόσο, αυτά απαιτούν μεγάλα, δοκιμασμένα και ισχυρά συνδικάτα σε μεγάλες επιχειρήσεις.
Τίποτε απ' όλα αυτά δεν ισχύει στην Ελλάδα των μικρών επιχειρήσεων, των εποχικών δραστηριοτήτων και των μεγάλων μονάδων, που βρίσκονται όμως υπό κρατικό έλεγχο. Αντιθέτως, στις μικρές επιχειρήσεις, όπου δεν υφίστανται συλλογικά υποκείμενα, το ρόλο του διαπραγματευτή θα αναλάβει η «Ενωση Προσώπων», που μπορεί να συγκροτηθεί από 5 μόλις εργαζόμενους σε επιχειρήσεις έως 40 ατόμων, όπου δεν λειτουργεί επιχειρησιακό σωματείο. Και εδώ η «Ενωση» θα επηρεάζεται καθοριστικά από τον εργοδότη.
Το ζήτησε ο ΣΕΒ, η τρόικα το υιοθέτησε και τώρα εφαρμόζεται...
Σύμφωνα με πληροφορίες, η τρόικα των επιτηρητών επιμένει στο θέμα της υποβάθμισης των κλαδικών συμβάσεων και της κατίσχυσης των επιχειρησιακών, πρόβλεψη που ετέθη στο αναθεωρημένο μνημόνιο (του περασμένου Αυγούστου), αλλά εμφανίζεται πολιτικά... ορφανή.
Ούτε ο τότε υπουργός Εργασίας Ανδρ. Λοβέρδος ούτε ο «διαπραγματευτής» -με την τρόικα των επιτηρητών και δανειστών- υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωσταντίνου αποδέχονται τώρα ότι συναίνεσαν στην υποχώρηση των κλαδικών συμβάσεων και την ανάδειξη των επιχειρησιακών ως των συμβάσεων που θα καθορίζουν πλέον τους μισθούς και τις εργασιακές σχέσεις, προφανώς αναλογιζόμενοι το τεράστιο πολιτικό κόστος.
Μάλιστα, ο κ. Παπακωσταντίνου έχει ταχθεί δημόσια (στη συνάντηση με το προεδρείο της ΓΣΕΕ) υπέρ της διατήρησης των κλαδικών συμβάσεων. Να σημειωθεί ότι έως τώρα οι κλαδικές «συρρέουν» (σύμφωνα με το νομικό όρο) προς τις επιχειρησιακές και οι μισθωτοί καλύπτονται από τις ευνοϊκότερες -κάθε σύμβασης- προβλέψεις. Τώρα πλέον, το υπουργείο Εργασίας υποχρεούται να εφαρμόσει τη σχετική πρόβλεψη (το μνημόνιο έχει ισχύ νόμου).
Το non paper του ΣΕΒ
Το θέμα της κατίσχυσης των επιχειρησιακών συμβάσεων είχε θέσει ο ΣΕΒ και η πρότασή του... εμφιλοχώρησε στο μνημόνιο ατόφια, αυτολεξεί, όπως αυτή περιλαμβανόταν στο σχετικό non paper του Συνδέσμου Βιομηχάνων προς την τρόικα. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, ο υπουργός Οικονομικών εμπιστεύθηκε σε συνεργάτες του ότι «μας ζητούσαν πολλά (η τρόικα) και αφαιρέσαμε άλλα, όμως δεν μπορέσαμε και αυτό» (αναφερόμενος στις επιχειρησιακές συμβάσεις). Η εν λόγω ρύθμιση οδηγεί στον κατακερματισμό των μισθών και τη σαλαμοποίηση των εργαζόμενων, στο βαθμό που η επιχειρησιακή θα υπερισχύει, ακόμη και εάν προβλέπει δυσμενέστερους όρους εργασίας.
Παράλληλα, αναμένεται να προκαλέσει και αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου. Αυτή η διάταξη, σε συνδυασμό με τη νεότερη πρόβλεψη του επικαιροποιημένου μνημονίου περί μη επέκτασης (εφαρμογής) των συμβάσεων στις επιχειρήσεις και τους μισθωτούς που δεν είναι μέλη του οικείου συλλόγου-συνδέσμου εργαζομένων ή εργοδοτών (που συνήψε τη σύμβαση), αναμένεται να προκαλέσει ακόμη και σε διάσπαση των εργοδοτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων. Και αυτό, γιατί -εάν τελικά η πρόβλεψη αυτή ενεργοποιηθεί- οι εργοδότες που είναι εκτός συνδέσμου θα μπορούν να απασχολούν τους μισθωτούς με τον κατώτατο μισθό του ανειδίκευτου εργάτη, γιατί δεν θα δεσμεύονται από τη συλλογική σύμβαση.
Την υλοποίηση της άκρως δυσμενούς αυτής διάταξης έχει αναλάβει τώρα η Λούκα Κατσέλη και αναμένεται, τις επόμενες ημέρες, να εκδώσει σχετική υπουργική απόφαση (όπως ορίζει ο νόμος 3845/10-κύρωσης του μνημονίου), αλλά θα υπάρχει το τρικ της αναδιάρθρωσης. Η εταιρεία πρέπει να ακολουθήσει μια διαδικασία και παράλληλα να επικαλεστεί ανυπέρβλητα εμπόδια βιωσιμότητας, προκειμένου να υπερισχύσει στην περίπτωσή της η επιχειρησιακή -αν και υποδεέστερη για τα δικαιώματα των εργαζομένων- της κλαδικής σύμβασης.
Οι δεσμεύσεις της Λούκας Κατσέλη
Με την υπό έκδοση υπουργική απόφαση δεν θα περιγράφονται οι υποχρεώσεις της επιχείρησης, οι αντιπαροχές για τους μισθωτούς έναντι της μείωσης των αμοιβών. Και τούτο, καθώς αυτά θα αποτελούν αντικείμενο αποκλειστικά της (συλλογικής) διαπραγμάτευσης σε επίπεδο εταιρείας.
Η κ. Κατσέλη έχει δεσμευτεί έναντι της ΓΣΕΕ ότι θα παραμείνει η πρόβλεψη του εργατικού δικαίου για τη «συρροή» των συμβάσεων, να επιλέγει δηλαδή ο εργαζόμενος την ευμενέστερη διάταξη μεταξύ κλαδικών και επιχειρησιακών συμβάσεων. Η διάταξη για την κατίσχυση των επιχειρησιακών συμβάσεων «θα εφαρμόζεται κατ' εξαίρεση, σε εξαιρετικές περιπτώσεις και προκειμένου να διασφαλιστεί η απασχόληση», επιμένει η κ. Κατσέλη. Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι λόγω κρίσης... οι περισσότερες εταιρείες θα σπεύσουν να επικαλεστούν «εξαιρετικές συνθήκες».
Αναφορικά με τα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης (ΤΣΑ), η συζήτηση φαίνεται να έχει ατονήσει, καθώς ούτε οι εργοδότες ενδιαφέρονται. Και αυτό, γιατί μια επιχείρηση που δραστηριοποιείται σε περιφέρεια η οποία διέρχεται κρίση και συγκεντρώνει υψηλή ανεργία, θα έχει την... ευχέρεια των επιχειρησιακών συμβάσεων. Μέσω των οποίων θα μειώνουν απευθείας τους μισθούς.
ΧΡ. Μ.
