Ο παγκόσμιος πόλεμος των νομισμάτων, η σύγχρονη μορφή εμπορικών πολέμων, πέρασε από χθες σε νέα και πιο επικίνδυνη φάση, με την απόφαση της Fed να αγοράσει ως τον επόμενο Ιούνιο κρατικά ομόλογα αξίας 850 δις. δολ. Παράπλευρη απώλεια του πολέμου των νομισμάτων φαίνεται ότι θα είναι οι χώρες της περιφέρειας του ευρώ, τα διαβόητα PIGS, καθώς μόνο ο φόβος χρεοκοπιών στην Ευρωζώνη θα απέτρεπε στις σημερινές συνθήκες μια ανεξέλεγκτη ανατίμηση του ευρώ.
Ο Μπεν Μπερνάνκι ήταν χθες συνεπής στο ραντεβού του με τις αγορές, που περίμεναν μια νέα μαζική ένεση ρευστότητας από την Fed: όπως ανακοινώθηκε, η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ θα αγοράζει μέχρι το τέλος του α’ τριμήνου του 2011 κρατικά ομόλογα με… το τσουβάλι, δηλαδή συνολικά θα τυπώσει 600 δις. δολ. για να τα τοποθετήσει, με ρυθμό 75 δις. δολ. το μήνα, σε τίτλους του αμερικανικού Δημοσίου κυρίως 5ετούς και 6ετούς διάρκειας.
Όπως διευκρίνισε η Fed της Νέας Υόρκης, στην πραγματικότητα μέχρι το τέλος του α’ εξαμήνου του 2011 η Fed θα τοποθετήσει 850 δις. ευρώ σε κρατικούς τίτλους, καθώς στα 600 δις. δολ. θα πρέπει να προστεθούν άλλα 250 δις. δολ., που αντιστοιχούν σε τόκους χρεογράφων που ήδη έχει αγοράσει η Fed, οι οποίοι θα ανακυκλωθούν σε νέες αγορές χρέους. Στην πρώτη φάση της πρωτοφανούς παρέμβασής της για τη διάσωση των αγορών, η Fed είχε αγοράσει τίτλους αξίας 1,7 τρις. δολ., «ξεχειλώνοντας» πέρα από κάθε προηγούμενο όριο τον ισολογισμό της.
Η Fed προχωρά σε αυτές τις κινήσεις, με τη δικαιολογία ότι μόνο με τέτοιες ανορθόδοξες παρεμβάσεις μπορεί να αντιμετωπισθεί η τεράστια ανεργία στις ΗΠΑ, που παρά την ανάκαμψη παραμένει στα επίπεδα του 10%, αλλά και να σταματήσει η διαβρωτική αντιπληθωριστική τάση στην οικονομία, που απειλεί τις ΗΠΑ με πολυετή στασιμότητα ιαπωνικού τύπου. Με τη μαζική εκτύπωση νέων δολαρίων, η Fed ελπίζει να ρίξει τα επιτόκια δανεισμού, ώστε να αυξηθούν οι επενδύσεις και η κατανάλωση, αλλά και να ενισχύσει τις εξαγωγές, μέσω της πίεσης της ισοτιμίας του δολαρίου.
Οικονομολόγοι όλων των τάσεων και πολιτικών πεποιθήσεων, έχουν τονίσει ότι η Fed, με το νέο πείραμα «ποσοτικής χαλάρωσης», που είναι πρωτοφανές στην ιστορία της τράπεζας, δεν πρόκειται να πετύχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή την αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά κινδυνεύει να δημιουργήσει νέες σοβαρές ανισορροπίες: εκρηκτικό πληθωρισμό και νέες «φούσκες» στις αγορές και στις αναδυόμενες οικονομίες, που θα κατακλυσθούν από ανεπιθύμητη ρευστότητα.
Στην Ευρώπη, που βρίσκεται αντιμέτωπη με τη χειρότερη κρίση χρέους της μεταπολεμικής ιστορίας, οι επιθετικές κινήσεις της Fed ερμηνεύονται ως νέα και ιδιαίτερα επικίνδυνη προσπάθεια εξαγωγής των προβλημάτων της αμερικανικής οικονομίας στους κύριους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Στην τελευταία συνάντηση του G-20, όπου ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Τιμ Γκάιτνερ, επέκρινε τους Κινέζους για την άρνησή τους να αφήσουν το εθνικό τους νόμισμα να ανατιμηθεί, δέχθηκε φραστική επίθεση από τον Γερμανό υφυπουργό Οικονομικών, ο οποίος επέκρινε ανοικτά την Ουάσιγκτον, επειδή με τη νομισματική της πολιτική η Fed ουσιαστικά παρεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος, οδηγώντας σε όλο και χαμηλότερες ισοτιμίες το δολάριο.
Όμως, όπως έλεγε ο υπουργός Οικονομικών του Νίξον στους Ευρωπαίους συνομιλητές του, «το δολάριο είναι δικό μας νόμισμα και δικό σας πρόβλημα». Οι κύριες εξαγωγικές οικονομίες της Ευρώπης, η Γαλλία και η Γερμανία, είναι υποχρεωμένες να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους διεθνώς, χωρίς να μπορούν να σταματήσουν την καθοδική πορεία του δολαρίου, που ήδη βρίσκεται στο 1,41 έναντι του ευρώ, δηλαδή σε όρια… συναγερμού για τις ευρωπαϊκές εξαγωγικές βιομηχανίες.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει επιλέξει μια σχετικά αυστηρή νομισματική πολιτική, που ευνοεί ακόμη περισσότερο την ανατίμηση του ευρώ. Την ίδια ώρα, παραμένει εξαρτημένη από τις «ενέσεις» ρευστότητας της Fed στην Ευρωζώνη, μέσω πράξεων swaps δολαρίου-ευρώ και δεν φαίνεται διατεθειμένη να «κονταροκτυπηθεί» με την αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα, για να αναχαιτίσει την άνοδο του ευρώ.
Σε αυτό το περιβάλλον, αρκετοί αναλυτές διατυπώνουν μια θεωρία που φαίνεται συνωμοσιολογική, αλλά ίσως έχει αρκετή δόση αλήθειας: λένε, δηλαδή, ότι η Γερμανία και η Γαλλία δεν άνοιξαν τυχαία σε αυτή τη φάση το θέμα-ταμπού των ελεγχόμενων χρεοκοπιών στην Ευρωζώνη, που θα διατηρήσει αρκετή αβεβαιότητα στις αγορές μέχρι να αναθεωρηθεί η Συνθήκη της Λισαβόνας, τον επόμενο Μάρτιο, προκαλώντας ήδη θύελλα πιέσεων στα ομόλογα των περιφερειακών οικονομιών, των διαβόητων PIGS (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία).
Αυτή η κίνηση στην πολιτική σκακιέρα, που αποσταθεροποιεί τις περιφερειακές οικονομίες, αναβιώνοντας τους φόβους των αγορών για χρεοκοπίας, λένε ορισμένοι ότι αποτελεί ένα είδος «αντίμετρου» των Γερμανών και των Γάλλων έναντι των Αμερικανών, ώστε να διατηρηθεί αρκετή αβεβαιότητα στις αγορές και να αποφευχθεί με τον τρόπο αυτό μια «εκρηκτική» ανατίμηση του ευρώ. «Ακόμη και αν δεν υπήρχαν χώρες στα πρόθυρα της χρεοκοπίας στην περιφέρεια της Ευρωζώνης, οι Γερμανοί θα έπρεπε να τις εφεύρουν, αλλιώς η οικονομία τους θα απειλούνταν με καθίζηση από την ανατίμηση του ευρώ», λέει χαρακτηριστικά τραπεζικό στέλεχος.
Ασχέτως από το αν πρόκειται για μια καλομελετημένη προσπάθεια αποδυνάμωσης του ευρώ, η γερμανική πρωτοβουλία για μια αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Συνθήκης με επίκεντρο την καθιέρωση θεσμικών δυνατοτήτων για «κούρεμα» πιστωτών προς το παρόν φαίνεται ότι φέρνει τόσο ισχυρές πιέσεις στις περιφερειακές αγορές ομολόγων, κυρίως της Ιρλανδίας, ώστε να αποτελεί ένα αρκετά αποτελεσματικό «αντίδοτο» στην ισχυρή πίεση της Fed για ανατίμηση του ευρώ. Αυτός ο πόλεμος νομισμάτων φαίνεται, λοιπόν, ότι θα έχει αρκετές παράπλευρες απώλειες και, δυστυχώς, η Ελλάδα βρίσκεται στο στρατόπεδο των υποψήφιων θυμάτων…
