Ή Βιώσιμο χρέος ή βιώσιμος λαός

Του Νίκου Μπογιόπουλου – “Unfollow”

Οι χώρες-ωφειλέτες δεν δανείζονται γιατί έχουν χρέη. Εχουν χρέη επειδή δανείζονται. Και δανειζόμενες παραμένουν αιώνια δεσμευμένες στους πιστωτές τους, προς τους οποίους οι λαοί πληρώνουν με το αίμα τους τόκους και χρεολύσια. Σύμφωνα με τον Στίγκλιτς, μέσα απ’ αυτή την διαδικασία, οι χρεωμένες χώρες κατέβαλαν στους πιστωτές ρους για την πληρωμή παλαιότερων χρεών το διάστημα 1984-2000 το αστρονομικό ποσό των 4,6 τρις. δολαρίων. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, οι συνέπειες για τους λαούς ήταν, είναι και θα είναι δραματικές.

Φτώχεια, λιτότητα, ανέχεια, ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου, πολιτικές βαρβαρότητας που διατηρούνται επί δεκαετίες, και που, όσο γεμίζουν τα θησαυροφυλάκια των πλουτοκρατών, τόσο βυθίζουν στη δυστυχία τους εργαζόμενους. Πολιτικές που βυθίζουν στα Τάρταρα την τιμή της εργατικής δύναμης, ακριβώς για να γεμίζουν τα θησαυροφυλάκια των κεφαλαιοκρατών.

Τι επιδιώκουν λοιπόν οι εγχώριοι «σωτήρες» και οι ξένοι «εταίροι» του με τα δανεικά που παρέχουν ώστε να συμβάλουν όπως λένε στην επίτευξη της περίφημης «βιωσιμότητας» του ελληνικού χρέους; Πίσω απ’ τους ευφημισμούς, αυτό που εννοούν είναι ότι θέλουν να κρατήσουν τους έλληνες εργαζόμενους σε εκείνο το επίπεδο χαμοζωής, το επίπεδο δηλαδή λίγο πριν την εξόντωση, το οποίο θα παρατείνεται στο διηνεκές, ώστε ο ελληνικός λαός –εις το διηνεκές- να τους πληρώνει τόκους και χρεολύσια.

Διότι «βιωσιμότητα του χρέους» σημαίνει βίος αβίωτος. «Βιωσιμότητα του χρέους» σημαίνει να ζούμε για να πληρώνουμε χρέη, κι άλλα χρέη, χρέη που άλλοι τα προκαλούν και όσο κι αν τα πληρώνεις τόσο αυτά μεγαλώνουν. Βιωσιμότητα του χρέους» σημαίνει να σε δανείζουν, για να τους πληρώνεις διπλά και τριπλά τα παλαιότερα δάνεια, και μέσα από τους ανατοκισμούς των νέων δανείων να σε κρατούν χρεωμένο εφ’ όρου ζωής.

Η εμπειρία αυτής της «σωτήριας» πολιτικής δεν είναι μόνο ελληνική, είναι παγκόσμια. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα που έρχεται από την δεκαετία του ’80 και αποτυπώνεται στα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας: Στις αρχές του 1980 το χρέος που είχαν 109 «πιστολήπτριες» χώρες προς τους πιστωτές τους ήταν 430 δισ. δολάρια. Παρά το γεγονός ότι μέχρι το 1986 είχαν πληρώσει σε τόκους 336 δισ. δολάρια στο τέλος της ίδιας χρονιάς είχαν φτάσει να χρωστάνε πάνω από 880 δις δολάρια. Μέσα σε μια εξαετία δηλαδή, χρωστούσαν ποσό υπερδιπλάσιο από κείνο που αρχικά είχαν δανειστεί, και ενώ την ίδια ώρα είχαν ήδη πληρώσει σε τόκους τα 4/5 των αρχικών δανείων!

Ο ελληνικός λαός έχει πλέον ανάλογη εμπειρία η οποία ανάγεται σε χρόνο πολύ πριν τα μνημόνια.

Είναι ενδεικτικά τα εξής:

Πρώτον, από την υπογραφή της συνθήκες του Μάαστριχτ και μετά, δηλαδή την τελευταία εικοσαετία, ο ελληνικός λαός έχει πληρώσει σε εγχώριους και ξένους τοκογλύφους και κερδοσκόπους το αστρονομικό ποσό των 772,9 δις ευρώ!

Δεύτερον, μόνο από το 2000 και μετά, δηλαδή από την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, ο ελληνικός λαός έχει πληρώσει για τόκους και χρεολύσια μακροπρόθεσμων δανείων το ποσό των 400,5 δις ευρώ. Την ίδια περίοδο για εξοφλήσεις έντοκων και βραχυπρόθεσμων τίτλων έχει πληρώσει πάνω από 240 δις ευρώ. Αθροισμα 640,5 δις ευρώ!

Τρίτον, από το Μάαστριχτ και μετά, τέσσερα ολόκληρα ΑΕΠ της χώρας έχουν πάει σε … τόκους και χρέη! Από αυτά μάλιστα, πάνω από τρία ολόκληρα ΑΕΠ έχουν εξανεμιστεί σε τόκους και χρεολύσια κατά την περίοδο της Ελλάδας στην ευρωζώνη!

Τα παραπάνω στοιχεία και οι σχετικοί πίνακες που περιλαμβάνουν τις δαπάνες για την καταβολή των τόκων, χρεολυσίων και τις εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμων τίτλων και εντόκων γραμματίων, ομολογούνται στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού του έτους 2013 (σελ. 133).

Ας δούμε ένα ακόμα στοιχείο: το ελληνικό δημόσιο χρέος το Μάρτιο του 2010 ήταν 310 δισεκατομμύρια. Το Μάρτιο του 2013 το δημόσιο χρέος ήταν 309 δισεκατομμύρια. Δηλαδή μετά από τρία χρόνια ανελέητης λιτότητας, εξαθλίωσης και εξανδραποδισμού του λαού μετά από σωρεία μέτρων που υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 60 δις ευρώ που φορτώθηκαν στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων, το δημόσιο χρέος μειώθηκε μόλις κατά .. 1 δισεκατομμύριο! Αυτή είναι η πολιτική τους. Είναι η ίδια πολιτική που (καθ’ ομολογία του Στουρνάρα στη βουλή στις 15/2/2013) μέσα σε μόλις τρία χρόνια έχει παράσχει στους πλουτοκράτες δάνεια ύψους 550 δισ ευρώ, αλλά σε ότι αφορά τους εργαζόμενους έχει εκτινάξει τι ιδιωτικό χρέος στα 230 δισ ευρώ, την ανεργία στο 1,5 εκατομμύριο και τους Ελληνες που ζουν στη φτώχεια στα 3,5 εκατομμύρια!

Το συμπέρασμα είναι ότι από την μια μεριά το κράτος και οι κυβερνήσεις των κεφαλαιοκρατών δανείζονται αστρονομικά ποσά με τα οποία χρηματοδοτείται η κερδοφόρα δράση των κεφαλαιοκρατών και από την άλλη μεριά ο λαός πληρώνει τα χρέη των κεφαλαιοκρατών και του κράτους των κεφαλαιοκρατών και μάλιστα στο πολλαπλάσιο. Με τόκο!

Είναι προφανές λοιπόν τι συμβαίνει: Αφενός, τα λαϊκά στρώματα, καθιστώντας «βιώσιμο το χρέος», πλήρωσαν την τελευταία 20ετία (και κυρίως κατά την περίοδο της «ευρω-ευημερίας») σε τόκους για το δημόσιο χρέος, που άλλοι το δημιούργησαν, άλλοι το προκάλεσαν και άλλοι τα «έφαγαν», κοντά στο ένα τρισεκατομμύριο ευρώ!

Αφετέρου, όταν μιλούν για «βιωσιμότητα του χρέους» εννοούν την μετατροπή της ζωής του λαού σε ένα «βίο αβίωτο», αφού εκείνο που θέλουν είναι έναν λαό αλυσοδεμένο στο μαγγανοπήγαδο που χρέους, που θα ζει ίσα-ίσα ώστε να τους πληρώνει αενάως και αιωνίους, τόκους, χρεολύσια και χρέη για δάνεια που άλλοι τα ξεκοκαλίζουν.

Τέλος, όταν μιλούν για «βιωσιμότητα του χρέους» εννοούν την διατήρηση των μακάβριων συνεπειών ενός δανεισμού που ούτε είχε ούτε έχει σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών των εργαζομένων. Αντίθετα αποτελεί την συνήθη τακτική της ολιγαρχίας μέσω της οποίας το κεφάλαιο αφενός εξασφαλίζει πηγές για την δική του ρευστότητα, αφετέρου συνεχίζει να χρεώνει τα βάρη του δικού του δανεισμού στα λαϊκά στρώματα.

Η «βιωσιμότητα του χρέους», για την οποία πανηγυρίζουν, Μέρκελ, Σαμαράς, Βενιζέλος, ΔΝΤ κτλ., σημαίνει έναν ελληνικό λαό που θα πληρώνει στο διηνεκές τα παλαιότερα και τα νεότερα δάνεια της πλουτοκρατίας χωρίς ποτέ να ξεχρεώνει. Που πάντα θα του λένε ότι «οφείλει» όλο και μεγαλύτερα χρέη στους πιστωτές, μιας και ο λογαριασμός αυτός δεν τελειώνει ποτέ. Αντίθετα, σε κάθε προηγούμενο λογαριασμό χρεών, επέρχεται –όπως περιέγραφε ο Λένιν- ένας «τοκογλυφικός επιπρόσθετος λογαριασμός πάνω σε εκείνον που είκοσι φορές ως τώρα πληρώθηκε».

Είναι προφανές: Η απάντηση σ' αυτόν τον καταναγκασμό, η απάντηση στον εξαναγκασμό εκατομμυρίων ανθρώπων να εξαθλιώνονται, να χρεοκοπούν, να καταστρέφονται, να φτωχοποιούνται, να λεηλατούνται, και όλα αυτά είτε για να διατηρείται «βιώσιμο το χρέος», είτε γιατί (όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας, παρά τα όσα λέγονται) το χρέος είναι «μη βιώσιμο», δεν είναι η «σταδιακή αποπληρωμή». Ούτε η «επιμήκυνση». Ούτε ο «λογιστικός» προσδιορισμός του «καλού» και του «κακού» χρέους. Ούτε τα «κουρέματα» Ούτε καμία από τις τεχνικές καταλήστευσης του λαού που ακολουθούνται στο όνομα της «βιωσιμότητας του χρέους» ή της «μη βιωσιμότητας του χρέους».
Η μία και μοναδική απάντηση είναι: «Δεν πληρώνω»! Απάντηση κοφτή, αδιαπραγμάτευτη και –ναι!- μονομερής εκ μέρους του λαού. Απάντηση που φυσικά δεν θα προέλθει από την εξουσία των μονοπωλίων, που τα δικά της δάνεια μετατρέπονται σε χρέη για τον λαό. Δεν θα προέλθει από την εξουσία εκείνων που υπογράφουν μνημόνια, ή των άλλων που θέλουν να γίνουν εκείνοι οι «διαπραγματευτές» στην θέση των προηγούμενων με την ΕΕ με την ΕΚΤ, με το ΔΝΤ. Θα προέλθει μόνο από έναν λαό αποφασισμένο να επιβάλει την δική του λαϊκή εξουσία. Χωρίς μονοπώλια. Χωρίς ΕΕ. Χωρίς ΔΝΤ. Και χωρίς να αναγνωρίζει καμία «υποχρέωση» του λαού απέναντι σε ντόπιους και ξένους τοκογλύφους.

"Κόκκινος Οκτώβρης" για μισθούς και συντάξεις

Της Ρούλας Σαλούρου
Με πυρετώδεις διαδικασίες, στο υπουργείο Εργασίας προετοιμάζεται η επιχείρηση «Κόκκινος Οκτώβρης» που αναμένεται να οδηγήσει μέσα στο 2014, σε περαιτέρω μείωση συντάξεων,  εφάπαξ και επικουρικών,  νέες αλλαγές στις ομαδικές απολύσεις και νέα μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. 

Το θέμα των εφάπαξ και των επικουρικών συντάξεων βρίσκεται εδώ και μήνες στην  ημερήσια διάταξη των υπευθύνων στην Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Οι προηγούμενες υπουργικές αποφάσεις δεν μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή, ενώ τα τεχνικά κλιμάκια της Τρόικας ήδη, έχουν ζητήσει την πλήρη εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού, τόσο για τα εφάπαξ όσο και για τις επικουρικές συντάξεις, από την αρχή του 2014.

Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν να λειτουργήσουν και οι νέοι μαθηματικοί τύποι, είναι η δημιουργία ατομικού λογαριασμού για τον κάθε εργαζόμενο, από τον οποίο θα προκύπτει η ασφαλιστική του ιστορία.  Οι εργαζόμενοι στα ασφαλιστικά ταμεία επισημαίνουν ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, με αποτέλεσμα να καθιστά αδύνατη την εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού. Οι εργαζόμενοι στο νέο  υπερ-επικουρικό ταμείο (ΕΤΕΑ) εκτιμούν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να προκύψουν ατομικές μερίδες ασφαλισμένων έως το τέλος του έτους.

Έτσι, αναμένεται να επιλεγεί η λύση των οριζόντων περικοπών ακόμη και στους εν ενεργεία συνταξιούχους και σε όσους πρόκειται να πάρουν άμεσα επικουρική σύνταξη ή και εφάπαξ, για να μαζευτούν κάπως τα ελλείμματα των ταμείων.

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε, ότι στο αναθεωρημένο Μνημόνιο ορίζεται ξεκάθαρα ότι ο εκάστοτε υπουργός Εργασίας, έχει το δικαίωμα να μειώνει τις επικουρικές συντάξεις, μέχρι του σημείου να μην παράγονται ελλείμματα. Συνεπώς, εφόσον δεν υπάρξουν οι τεχνικές υποδομές για την εφαρμογή των νέων υπουργικών αποφάσεων υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων και των εφάπαξ, και τα ελλείμματα των ταμείων παραμένουν, η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας θα οδηγηθεί σε  νέες μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις. Κάτι, που θα παρουσιαστεί τον Σεπτέμβριο ως  προαπαιτούμενο για την καταβολή της επόμενης δόσης και όχι ως νέο μέτρο...

Ως παλαιό μέτρο αναμένεται να παρουσιαστεί και το σχέδιο αναμόρφωσης γενικότερα του ασφαλιστικού συστήματος, που έβγαλε από το συρτάρι του, εν μέσω θέρους, ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης, παραδεχόμενος ότι το ασφαλιστικό σύστημα με τη σημερινή του μορφή δεν βγαίνει. Σύμφωνα με υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Εργασίας, οι μειώσεις στις συντάξεις έχουν  ήδη θεσμοθετηθεί από το νόμο Λοβέρδου και αυτό που μένει να γίνει έως το 2015 ή το αργότερο έως το 2016 είναι η ενοποίηση όλων των Ταμείων σε ένα.

Μαχαίρι και σε μισθούς

Καθόλου τυχαίο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί και το αίτημα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας, παρ’ ότι ο στόχος για μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας κατά 15% έως το τέλος του 2014 έχει ήδη υπερκαλυφθεί, καθώς αναμένεται να φτάσει το 19,2%, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος.

Το ΔΝΤ ζητεί επίσης την περαιτέρω μείωση των εργοδοτικών εισφορών, κάτι για το οποίο έχει δεσμευτεί μνημονιακά η κυβέρνηση και πρέπει να τη θεσμοθετήσει έως το τέλος του χρόνου ώστε να εφαρμοστεί από το 2014, σταδιακά, ενώ ετοιμάζεται και η απελευθέρωση των απολύσεων, μέσα από την αλλαγή του τρόπου έγκρισης των λεγόμενων «παράνομων» ή «ομαδικών» απολύσεων. 

Εν αναμονή και της αντίστοιχης έκθεσης της Κομισιόν, το ΔΝΤ, στη δική του, επιχαίρει για την πρόοδο που έγινε στη μείωση του ποσού των αποζημιώσεων και φωτογραφίζει νέα ενδεχόμενη παρέμβαση στο πεδίο των ομαδικών απολύσεων, ζητώντας  περισσότερη ευελιξία στην αγορά εργασίας.

Financial Times: Πλησιάζει η ημέρα της κρίσης για την Ελλάδα

''Για την Ευρώπη η ιδέα της χρεοκοπίας είναι τόσο αβάσταχτη που, στην παρούσα κρίση, προτιμά να καλύπτει τα χρέη των χρεοκοπημένων. Το αποτέλεσμα είναι να υποφέρει. Αυτή ήταν σαφώς η περίπτωση της Ελλάδας'' εκτιμούν σε κύριο άρθρο τους οι Financial Times.Διαβάστε όλο το άρθρο.

Μοντέλο Νιτρόιτ χρειάζεται η ευρωζώνη

Η χρεοκοπία του Ντιτρόιτ έρχεται μόλις λίγα χρόνια μετά από εκείνη της General Motors, της θρυλικής αυτοκινητοβιομηχανίας της Motown. Και οι δύο είναι αποτέλεσμα από σωρευμένες αποτυχίες δεκαετιών, εκ των οποίων η μεγαλύτερη ήταν η αποτυχία να συνειδητοποιήσουν έγκαιρα την πραγματικότητα.

Συμβολίζουν επίσης το μεγάλο πλεονέκτημα που έχουν οι ΗΠΑ έναντι της Ευρώπης: τη μεγαλύτερη προθυμία να εγκαταλείψουν τους στόχους που δεν έχουν πλέον καμία ελπίδα ώστε να υπάρξει χώρος ανάπτυξης για πιο επιτυχημένες δραστηριότητες. Η ικανότητα να αφήσεις καταδικασμένες επιχειρήσεις να πεθάνουν είναι ένδειξη ισχύος όχι αδυναμίας. Εάν η Ευρώπη – και ειδικότερα η ευρωζώνη – θέλει να βγει από την κρίση θα πρέπει να υιοθετήσει την αμερικανικού τύπου σκληρή αγάπη.

Είναι φυσικό να υπάρχει αναταραχή όταν καταρρέουν γίγαντες. Το παθητικό της GM αντιστοιχούσε στα 172 δισ. δολ. Η πόλη που φιλοξενούσε την έδρα της εταιρείας αντιμετωπίζει χρέη πιθανού ύψους 20 δισ. δολ., σύμφωνα με τον έκτακτο διαχειριστή που ορίστηκε για το Ντιτρόιτ, τον Κέβιν Ορ. Πολλά από αυτά αντιπροσωπεύουν χρέη προς ανθρώπους που ήταν βέβαιοι ότι οι απαιτήσεις τους θα ικανοποιηθούν. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό είναι άδικο και κανείς δεν μπορεί να επιρρίψει ευθύνες στους πιστωτές που προσπαθούν να πάρουν ότι μπορούν, όπως τα συνδικάτα του Ντιτρόιτ που ζητούν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να τους στηρίξει.

Σε μεγάλο βαθμό όμως, οι ΗΠΑ ήταν προετοιμασμένες, αν μη τι άλλο περισσότερο από ότι είναι η Ευρώπη. Δεν ήταν πάντα έτσι. Η περιβόητη φράση του Τζέραλντ Φορντ «drop dead» προς το δήμο της Νέας Υόρκης (που πραγματικά ποτέ δεν είπε) το 1975 κατέληξε σε δάνειο στήριξης. Τα τελευταία χρόνια όμως, οι ΗΠΑ έχουν οδηγήσει τράπεζες (Lehman Brothers και άλλες μικρότερες), πολλούς συστημικούς οργανισμούς (αυτοκινητοβιομηχανίες) και πολλές τοπικές κυβερνήσεις στη χρεοκοπία.

Στις ΗΠΑ όμως, η σκληρότητα συμβαδίζει με την αγάπη. Για τα αμερικανικά δεδομένα η ανάληψη ρίσκου και η αποτυχία δεν συνεπάγονται το τέλος. Θεωρείται τιμή το να μπορέσει να ξανασταθεί κάποιος στα πόδια του. Η χρεοκοπία δίνει μία νέα ευκαιρία, ενώ η αγαπημένη απάντηση, βάσει αυτής της νοοτροπίας, είναι «συνέχισε να πολεμάς». Ο αμερικανικός οικονομικός δυναμισμός οφείλει πολλά σε αυτή τη νοοτροπία που συγχωρεί την ανάληψη κινδύνου.

Αυτή ήταν σαφώς η περίπτωση της Ελλάδας. Οι πιστώτριες χώρες επέμεναν ότι η στήριξη ήταν μη αποδεκτή. Η σκέψη όμως, ότι ένα ευρωπαϊκό κράτος θα μπορούσε να μην πληρώσει τα χρέη του ήταν ακόμη περισσότερο μη αποδεκτή. Έτσι, τα δάνεια από την ευρωζώνη – και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που εκφοβίστηκε για να συμμετάσχει - δαπανήθηκαν για να αναβληθεί η τελική ημέρα της κρίσης

Οι Ευρωπαίοι βλέπουν τη χρεοκοπία πολύ πιο σκοτεινή ηθικά. Η χρεοκοπία παραδοσιακά συνδέεται με την αναξιοπιστία – μία ντροπή που πρέπει κανείς να κρύψει εγκαταλείποντας για πάντα τον επιχειρηματικό στίβο, ακόμη και εάν αυτό σημαίνει για κάποιον να εγκαταλείψει όλη του τη ζωή.

Παραδόξως, αυτή η αλλεργία στις αποτυχίες δεν οδηγεί σε μικρότερη ανάληψη κινδύνου αλλά, σε πολιτικές που διασώζουν όσους πήραν μεγάλο ρίσκο και έχασαν. Για την Ευρώπη η ιδέα της χρεοκοπίας είναι τόσο αβάσταχτη που, στην παρούσα κρίση, προτιμά να καλύπτει τα χρέη των χρεοκοπημένων. Το αποτέλεσμα είναι να υποφέρει.

Αυτή ήταν σαφώς η περίπτωση της Ελλάδας. Οι πιστώτριες χώρες επέμεναν ότι η στήριξη ήταν μη αποδεκτή. Η σκέψη όμως, ότι ένα ευρωπαϊκό κράτος θα μπορούσε να μην πληρώσει τα χρέη του ήταν ακόμη περισσότερο μη αποδεκτή. Έτσι, τα δάνεια από την ευρωζώνη – και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που εκφοβίστηκε για να συμμετάσχει - δαπανήθηκαν για να αναβληθεί η τελική ημέρα της κρίσης.

Το κρατικό χρέος στην Ελλάδα αναδιαρθρώθηκε – αλλά με τόση καθυστέρηση ώστε το μεγαλύτερος μέρος του πλεονεκτήματος της αναδιάρθρωσης να έχει πλέον χαθεί και με το πρόσχημα ότι η συμμετοχή ήταν εθελοντική για τους ομολογιούχους

Το ίδιο συνέβη και με τις τράπεζες. Το 2010, η ιρλανδική κυβέρνηση έκανε ότι μπορούσε για να κλείσει τις τρύπες στους ισολογισμούς των τραπεζών με χρήματα των φορολογουμένων αντί να τις κηρύξει χρεοκοπημένες, να προστατεύσει τους λιανικούς καταθέτες και να αφήσει τους πιστωτές να μαζέψουν τα κομμάτια. Όταν το Δουβλίνο κατάλαβε ότι δεν είχε αρκετά δημόσια κεφάλαια για να ολοκληρώσει τη δουλειά, οι εταίροι του στην ευρωζώνη το έσυραν στο δανεισμό από τους ίδιους ώστε να συνεχιστεί η στήριξη. Η αποστροφή στην χρεοκοπία παραμόρφωσε την πολιτική προς τις τράπεζες στην Ισπανία και σε άλλες χώρες επίσης.

Η πραγματικότητα ανάγκασε τους Ευρωπαίους να αλλάξουν γνώμη, όπως συνήθως γίνεται τελικά. Το κρατικό χρέος στην Ελλάδα αναδιαρθρώθηκε – αλλά με τόση καθυστέρηση ώστε το μεγαλύτερος μέρος του πλεονεκτήματος της αναδιάρθρωσης να έχει πλέον χαθεί και με το πρόσχημα ότι η συμμετοχή ήταν εθελοντική για τους ομολογιούχους. Στην Κύπρο, αν και τα ποσά ήταν μικρά, η προοπτική στήριξης Ρώσων καταθετών ήταν μεγάλη για να την αντέξει το στομάχι των βορειοευρωπαίων.

Ακόμη και αυτά τα μαθήματα όμως, χρειάζονται χρόνο για να αφομοιωθούν. Οι ΗΠΑ απέκτησαν την ισχύ να εκκαθαρίζουν μεγάλες τράπεζες και να επιβάλουν ζημίες στους πιστωτές το 2010. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχουν ακόμη περάσει αυτή την κρίσιμη νομοθεσία. Θα περάσουν χρόνια μέχρις ότου αναγκαστούν να το πράξουν από τις Βρυξέλλες, παρά το ότι το «bail in» έχει επί της αρχής συμφωνηθεί.

Είναι άγνωστο ποσά θα μπορούσε να είχε γλιτώσει η ευρωζώνη εάν είχε ασπαστεί εξ αρχής την αναδιάρθρωση του χρέους ως ρεαλιστική πολιτική. Η πολυετής αναιμική ανάπτυξη όμως, - συγκριτικά με την μέτρια αλλά αξιοπρεπή έξοδο των ΗΠΑ από την κρίση – οφείλεται εν μέρει στο πρόβλημα του χρέους που εξακολουθεί να υπάρχει στην Ευρώπη. Καθώς οι ισορροπίες χρέους στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί σημαντικά, ο κόσμος αρχίζει και πάλι να δαπανά. Η Ευρώπη μένει πίσω από τράπεζες που προσπαθούν να ισορροπήσουν πάνω σε κεφαλαιακά μαξιλάρια που είναι πολύ λεπτά για να τις κρατήσουν – το αποτέλεσμα της άρνησης να μετατρέψουν τα δάνεια σε ίδια κεφάλαια όταν οι άλλες πηγές κεφαλαίων στερεύουν.

Η Ευρώπη μπορεί να απαντήσει ότι η χειρότερη από όλες τις χρεοκοπίες, εκείνη της Lehman, έδειξε τη ζημιά που προκάλεσε η προθυμία των ΗΠΑ να εγκαταλείψουν την τράπεζα. Το επιχείρημα είναι δίκαιο. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι όμως, εξάγουν διαφορετικά συμπεράσματα και από αυτή την περίπτωση. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να δώσουν ένα τέλος στη συζήτηση για τους οργανισμούς που είναι «πολύ μεγάλοι για να καταρρεύσουν». Μέχρι την περίπτωση της Κύπρου, η Ευρώπη έκανε ακριβώς το αντίθετο, αντιμετωπίζοντας ακόμη και τις μικρότερες τράπεζες με τέτοιο τρόπο λες και η πτώχευσή τους θα ήταν τόσο καταστροφική όσο και της Lehman.

Ο F Scott Fitzgerald είχε γράψει: «Κάποτε πίστευα ότι δεν υπάρξει δεύτερη πράξη στη ζωή των Αμερικανών. Σίγουρα όμως, υπήρχε δεύτερη πράξη στις ημέρες άνθισης της Νέας Υόρκης». Ο Fitzgerald είχε στο νου του το κραχ του 1929 που ακολούθησε τη φρενήρη δεκαετία του '20. Η Ευρώπη πρέπει να πάρει το μάθημα που η Αμερική της έχει δείξει πολλές φορές: Επέτρεψε στην δεύτερη πράξη να λάβει χώρα και τότε μπορεί να ακολουθήσει κάποια στιγμή μια τρίτη πράξη, όπως έγινε για την GM και είναι σίγουρο ότι θα γίνει για το Ντιτρόιτ.