Οι ΗΠΑ κοντά στην πραγματοποίηση του ονείρου του ναζιστή Φον Μπράουν... με τη βοήθεια του Μασκ

Άρθρο του Β. Γεωργίου στο tvxs.gr

Ανάμεσα στους Γερμανούς ναζιστές που αξιοποίησαν οι Αμερικανοί, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν ο διαβόητος μηχανικός Βέρνερ φον Μπράουν, ο άνθρωπος που προσέφερε στον Χίτλερ τον πρώτο μεγάλου βεληνεκούς βαλλιστικό πύραυλο (V-2) για να ισοπεδώσει συμμαχικές πόλεις. Όταν ο Μπράουν μεταγράφηκε στις ΗΠΑ είχε μια άλλη ιδέα: να μετακινούνται αστραπιαία αμερικανικά στρατεύματα μέσω διαστημικών πυραύλων! Μήπως, 65 χρόνια μετά, το τρομακτικό όραμά του «μπαίνει» σε τροχιά εφαρμογής;

Πέρασε μια δεκαετία από τότε που οι Αμερικανοί συγκλονίστηκαν από το θάνατο του Αμερικανού πρέσβη στη Λιβύη και τριών στελεχών της CIA, μετά από επίθεση της Αλ Κάιντα στη Βεγγάζη το 2012.

Όταν το 2017 καταδικάστηκε σε 19 χρόνια κάθειρξη ο ένοχος Λίβυος -που είχε συλληφθεί στην πατρίδα του και δικάστηκε στις ΗΠΑ- η εισαγγελέας Τζέσι Λιού δήλωσε πως «η ποινή αυτή αποτελεί υπενθύμιση ότι η ασφάλεια των Αμερικανών […] θα είναι πάντα προτεραιότητά μας» προειδοποιώντας πως «αν διαπράξετε μια τρομοκρατική ενέργεια, θα σας βρούμε και θα αποδώσουμε δικαιοσύνη». Φαίνεται όμως ότι οι Αμερικανοί δεν αρκούνται στην «ανταπόδοση» με δικαιοσύνη αλλά επιστρατεύουν το… διάστημα.

Όπως αποκαλύπτει το The Intercept, το αμερικανικό Πεντάγωνο οραματίζεται οι πύραυλοι, που κατασκευάζει η εταιρεία πυραύλων SpaceX του Ίλον Μασκ, να αξιοποιηθούν για τη δημιουργία μιας «δύναμης ταχείας επέμβασης» για να αποτρέψει μια νέα «Βεγγάζη».

Ήδη από τον Οκτώβριο του 2020, η Διοίκηση Μεταφορών του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ (USTRANSCOM), επιφορτισμένη από το 1987 με την ταχεία μεταφορά φορτίων, ανακοίνωσε τη συνεργασία της με την SpaceX για να καθορίσει τη σκοπιμότητα ταχείας εκτόξευσης προμηθειών στο διάστημα και τούμπαλιν, αντί των πτήσεων. Η SpaceX ήδη εκτοξεύει αμερικανικούς στρατιωτικούς δορυφόρους και ενισχύει τις ουκρανικές επικοινωνίες.

Ωστόσο, σε έκθεση του 2021 κατόπιν συνεργασίας USTRANSCOM και SpaceX, που φέρνει στο φως το Intercept, αναφέρεται σε ειδικό σημείο με τίτλο «Υποστήριξη της Πρεσβείας» και η ευφάνταστη χρήση των πυραύλων (Starhips). Εξετάζει δηλαδή τη δυνατότητα αποστολής, πέραν ειρηνικών εφοδίων, και μιας «μονάδας ταχείας επέμβασης» σε στιγμές κρίσης σε περιοχές που υπάρχουν αμερικανικές αποστολές, πρεσβείες ή εγκαταστάσεις όπως στην Αφρική.

Το σκεπτικό είναι πως και μόνο η δυνατότητα χρήσης ενός Starship, σημειώνει το έγγραφο, «θα μπορούσε να αποτρέψει επιθετικές ενέργειες προς τις ΗΠΑ από μη κρατικούς δρώντες» όπως συνέβη στη Βεγγάζη το 2012. Το Πεντάγωνο κάνει νύξη για πιθανή μεταφορά απροσδιόριστου «προσωπικού» μέσω αυτών των σύντομων διαστημικών διαδρομών το οποίο θα προσγειώνεται αστραπιαία με έναν πύραυλο.

Είναι πρακτικά δυνατό;

Ο εκπρόσωπος της USTRANSCOM John Ross απαντώντας στο The Intercept, τονίζει ότι «το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη [των πυραύλων αυτών] έχει διερευνητικό χαρακτήρα και η προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τι μπορεί να είναι εφικτό είναι γιατί έχουμε συνάψει συμφωνίες συνεργασίας έρευνας και ανάπτυξης όπως αυτή που αναφέρετε». Η Διοίκηση προσθέτει επίσης ότι «η ταχύτητα της διαστημικής μεταφοράς υπόσχεται τη δυνατότητα να προσφέρει περισσότερες επιλογές και μεγαλύτερο χώρο αποφάσεων για τους ηγέτες και περισσότερα διλήμματα για τους αντιπάλους».

Κατά τον Ross, οι πύραυλοι αυτοί ενδεχομένως να είναι εφικτοί μέσα στα επόμενα 5-10 χρόνια ενώ μετά από τέσσερις αποτυχημένες δοκιμές, τελικά τον Μάιο του 2021 πραγματοποιήθηκε η πρώτη επιτυχής προσγείωση.

Επιστημονική φαντασία

Πάντως, ειδικοί εκφράζουν όχι μόνο επιφυλάξεις αλλά και σαρκάζουν το εγχείρημα. Ο ερευνητής στο Ινστιτούτο Quincy που ειδικεύεται στην αμερικανική αμυντική βιομηχανία, Γουίλιαμ Χάρτουνγκ, θυμίζει το ιστορικό του Πενταγώνου στα «όπλα φαντασίας» που βασίζονται στο διάστημα, όπως η «Πόλεμος των Άστρων» τα οποία αν και περίτεχνα όπλα, απορροφούν τεράστιους προϋπολογισμούς δίχως πρακτική αξία.

 

«Τι θα κάνουν, θα σταματήσουν την επόμενη "Βεγγάζη" στέλνοντας ανθρώπους στο διάστημα;» αναρωτιέται ο Χάρτουνγκ αμφισβητώντας τον βαθμό στον οποίο μια δύναμη ταχείας αντίδρασης βασισμένη σε πυραύλους θα είχε νόημα ακόμα κι αν ήταν δυνατή.

«Αν ένας όχλος επιτεθεί σε μια πρεσβεία και αυτή στη συνέχεια τηλεφωνήσει στο εύχρηστο διαστημόπλοιό του SpaceX, θα χρειαστεί ακόμα λίγος χρόνος για να φτάσει εκεί. Είναι σαν κάποιος να πιστεύει ότι θα ήταν πολύ ωραίο να κάνει πράγματα στο διάστημα, αλλά δεν έχει σκεφτεί τις πρακτικές συνέπειες».

«Κατά την ταπεινή μου άποψη, είναι απίθανο να μπορέσουν να απομακρύνουν γρήγορα κάποιον μέσω πυραύλου», λέει η Κέιτλιν Τζόνσον, αναπληρώτρια διευθύντρια του Προγράμματος Αεροδιαστημικής Ασφάλειας του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών. Η Τζόνσον επεσήμανε ότι ακόμα κι αν η τεχνολογία ήταν βάσιμη, τίθεται το ερώτημα, που θα προσγειωθεί ένας τεράστιος πύραυλος 50 μέτρων, που είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο. «Αν είναι σε πόλη, δεν θα μπορούν να τον προσγειώσουν δίπλα στην πρεσβεία».

Η Τζόνσον, θεωρεί πως στην υποθετική αποστολή διάσωσης της πρεσβείας, εξακολουθούν να παραμένουν προβλήματα υλικοτεχνικής υποστήριξης από τη στιγμή που θα επιβιβαστούν τα στρατεύματα στο όχημα, μέχρι που θα προσγειωθούν και τον τρόπο αναχώρησης από το σημείο προσγείωσης στη βάση/πρεσβεία. Η ίδια υπογραμμίζει ότι το όπλο αυτό «δεν έχει δοκιμαστεί και κατά τη γνώμη της είναι λίγο επιστημονικής φαντασίας».

Υπάρχουν νομικοί περιορισμοί;

Ένα επιπλέον πρόβλημα που θέτει το ίδιο το αμερικανικό έγγραφο είναι εάν επιτρέψουν άλλες χώρες σε πυραύλους SpaceX να προσγειώνονται από το διάστημα στο έδαφός τους. Το έγγραφο της USTRANSCOM παραδέχεται ότι οι συνθήκες της εποχής του Ψυχρού Πολέμου που διέπουν τη χρήση του διαστήματος βοηθούν ελάχιστα στο εάν ένα αμερικανικός πύραυλος θα μπορούσε να παρακάμψει τις ανησυχίες ενός κράτους για τον εναέριο χώρο του. 

Σύμφωνα με την έκθεση παραμένει ασαφές εάν και πώς τα σκάφη αυτά υπόκεινται σε καθιερωμένους κανονισμούς του Αεροπορικού Δικαίου. «Επιπλέον, η έλλειψη νομικού πλαισίου για τα όρια μεταξύ αέρα και διαστήματος δημιουργεί ένα ζήτημα για το πού τελειώνει η εφαρμογή του Αεροπορικού Δίκαιου και πού αρχίζει το δίκαιο του διαστήματος». Το έγγραφο υπονοεί ότι μέρος της δέσμευσης της SpaceX θα μπορούσε να ξεπεράσει αυτές τις ανησυχίες, καθώς η USTRANSCOM σημείωσε ότι ενδεχομένως το μεγάλο υψόμετρο ενός πυραύλου Starship να τον θέτει εκτός του εναέριου χώρου μιας χώρας.

Πάντως, σύμφωνα με τον Brian Weeden, διευθυντή προγραμματισμού του Secure World Foundation, -δεξαμενής σκέψης για τη διακυβέρνηση του διαστήματος- υπάρχουν πολλές ανησυχείς όπως «το αν οι χώρες που θα περνάει ο πύραυλος/σκάφος θα τον θεωρούν όπλο ή όχι».

Το βασικό ερώτημα

Ο Χάρτουνγκ υποστηρίζει ότι η SpaceX, παρά την «καθαρή εικόνα» που θέλει να καλλιεργήσει ως παράγοντας ειρήνης στην εξερεύνηση του διαστήματος, συμβάλλει στην παγκόσμια στρατιωτικοποίηση του διαστήματος. 

Εξάλλου «το ερώτημα είναι τι θα εμπόδιζε άλλες χώρες να κάνουν το ίδιο πράγμα, και πώς θα ένιωθαν οι ΗΠΑ για αυτό;» αναρωτιέται ο Χάρτουνγκ. «Αυτή η αντίληψη ότι το να πηγαίνεις οπουδήποτε χωρίς να χρειάζεται να λάβεις καμία έγκριση από κανέναν είναι ελκυστική από στρατιωτική άποψη, αλλά θα ήθελαν οι ΗΠΑ να έχουν άλλες χώρες την ίδια ικανότητα; Πιθανώς όχι» απαντά ο Χάρτουνγκ στο Intercept.

*O Βαγγέλης Γεωργίου είναι ερευνητής δημοσιογράφος. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε το βιβλίο του «ΕΛΛΑΣ-ΕΟΚ: Εμπιστευτικό» αποκαλύπτοντας το πολιτικό και διπλωματικό παρασκήνιο της ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ/ΕΕ μέσα από τα αρχεία του ΥΠΕΞ που έρχονται στο φως για πρώτη φορά.

Άρθρο – «κόλαφος» του Economist για Μητσοτάκη: «Ανεμπόδιστος Τύπος για να διασφαλιστεί ότι όλα δαπανώνται δίκαια»

 

«Ράπισμα» για την κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι ένα ακόμα δημοσίευμα διεθνούς ΜΜΕ για τη «φίμωση» του ελληνικού Τύπου, στον απόηχο της έκθεσης των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα που κατατάσσει την Ελλάδα στην 108η θέση παγκοσμίως, πίσω από χώρες όπως το Τόγκο και η Μποτσουάνα -μία έκθεση που η ίδια η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιχείρησε να… υποβαθμίσει και όταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός ρωτήθηκε από αμερικανό δημοσιογράφο κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ… κατάπιε τη γλώσσα του.

Με γνώμονα ότι στην πολιτισμένη Ευρώπη καταρρίπτονται εκκωφαντικά οι ισχυρισμοί του Κυρ. Μητσοτάκη και της κυβέρνησής του στο κομμάτι της ελευθερίας του Τύπου, η οποία πλήττεται βάναυσα τα τελευταία χρόνια, ο έγκριτος Economist, σε άρθρο του με τίτλο: «Οι καυγάδες για την ελευθερία του Τύπου επισκιάζουν τα πρόσφατα επιτεύγματα της Ελλάδας» εξηγεί πως η οικονομική ανάπτυξη της χώρας δεν μπορεί να μη συνδέεται άμεσα με την εύρυθμη και αδιάβλητη λειτουργία των ΜΜΕ, προκειμένου να ασκούν τον θεμελιώδη ρόλο του ελέγχου.

Αρχικά το δημοσίευμα τονίζει: «Η κεντροδεξιά κυβέρνηση της Ελλάδας έκανε καλή δουλειά στο να γυαλίσει την εικόνα της στους τουρίστες και τους επενδυτές από τότε που ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέλαβε την πρωθυπουργία το 2019. Η αρχαία κληρονομιά της χώρας, κυρίως η δημιουργία της δημοκρατίας, παίζει μεγάλο ρόλο στα μηνύματα. Αλλά όπως και τον πέμπτο αιώνα π.Χ., η ελευθερία του λόγου έχει επίσης σημασία».

Μετά από μία αναφορά στην έκθεση των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα για τη «βύθιση» της Ελλάδας στην κατάταξη, αναφέρεται στην προσαρμογή του ποινικού κώδικα: που, όπως υπογραμμίζει: «με την οποία οι δημοσιογράφοι και εκδότες υπόκεινται σε ποινή φυλάκισης για διάδοση ψεύτικων ειδήσεων είναι ένας λόγος για την πτώση» και συνεχίζει τονίζοντας την ανεξιχνίαστη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ έξω από το σπίτι του.

Εν συνεχεία, ο Economist αναφέρεται στην υπόθεση της παρακολούθησης του Θανάση Κουκάκη: «ενός οικονομικού συντάκτη που διερευνά πιθανή συμπαιγνία μεταξύ τοπικών τραπεζιτών που κατηγορούνται για αδικήματα και εισαγγελέων και δικαστών».

«Το Citizen Lab επιβεβαίωσε ότι το κινητό τηλέφωνο του κ. Κουκάκη είχε μολυνθεί πέρυσι από το Predator, ένα λογισμικό χάκερ που κατασκευάστηκε από τη Cytrox, μια ισραηλινή εταιρεία με έδρα τη Βόρεια Μακεδονία. Το λογισμικό είναι παρόμοιο με το Pegasus, το ισραηλινό spyware που αποκτήθηκε από διάφορες κατασταλτικές κυβερνήσεις για να κρυφακούει ακτιβιστές και άλλους πολιτικούς», εξηγεί και συνεχίζει: «Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος επιμένει ότι οι ελληνικές αρχές δεν το έχουν χρησιμοποιήσει και επίσης αμφισβήτησε τη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί η rwb για τη σύνταξη του ευρετηρίου της».

Ωστόσο, όπως σημειώνει, υπάρχουν και άλλες «ανησυχίες» όπως οι κρατικές επιδοτήσεις στα ΜΜΕ, δημοσιογράφοι που καλύπτουν τις επαναπροωθήσεις μεταναστών» ή αλλιώς pushbacks από την ελληνική ακτοφυλακή στο Αιγαίο συχνά παρενοχλούνται, ενώ κάνει λόγο και για τηλεφωνικό εκφοβισμό κατά τη δημοσιογράφων από το πρωθυπουργικό γραφείο.

Όπως επισημαίνει η διαμάχη για την ελευθερία του λόγου υπονομεύει τα επιτεύγματα της ελληνικής κυβέρνησης σε άλλους τομείς και συνεχίζει υπογραμμίζοντας πως η ροή χρημάτων στην Ελλάδα, από διάφορες πηγές, θα πρέπει να ελέγχεται από «ανεμπόδιστα» Μέσα Ενημέρωσης. «Ένας ανεμπόδιστος Τύπος έχει έναν κρίσιμο ρόλο να διαδραματίσει στο να διασφαλιστεί ότι όλα αυτά τα μετρητά δαπανώνται δίκαια και σωστά», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Economist.

Από το documento

Η ιστορία της προπαγάνδας: Virus of the Mind

Όταν τα ρόπαλα του ολοκληρωτισμού δεν σφυροκοπούν στα κεφάλια μας, επικίνδυνες σκέψεις αναβλύζουν μέσα μας. Μια από αυτές τις σκέψεις είναι ότι μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς τον έλεγχο, χωρίς τεχνητές απαγορεύσεις και χωρίς να είμαστε αναγκασμένοι να υποτασσόμαστε στην εκάστοτε εξουσία. Πρόκειται όντως για «επικίνδυνες» σκέψεις, όχι όμως για μας, αλλά για την ελίτ που διαχειρίζεται την εξουσία. Η δύναμη της είναι η δική μας απάθεια, παθητικότητα και υποταγή. Γι’ αυτήν θα είμαστε πάντα η «κοιμισμένη μάζα», που είναι ανίκανη να σκεφτεί και να αποφασίσει «για το καλό της». Ένα «κοπάδι που τα ‘χει χαμένα» (Γουόλτερ Λίπμαν) και που πρέπει να τιθασευτεί, γιατί διαφορετικά μπορεί να αφηνιάσει και να καταστρέψει τα πάντα...

Προπαγάνδα: propagare σημαίνει στα λατινικά διαδίδω

Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι πιο ειλικρινή με τον εαυτό τους. Υποταγμένα στο άμετρο της δύναμής τους επιλέγουν αδίστακτα την ωμή βία ως μέσο πειθαναγκασμού, προκειμένου να ελέγξουν και να οδηγήσουν τις μάζες σε συντεταγμένη πορεία. Οι δημοκρατικές κυβερνήσεις όμως, επειδή δεν νομιμοποιούνται να χρησιμοποιούν απροκάλυπτη βία σε βάρος των πολιτών τους, καταφεύγουν σε πιο “ύπουλες” μεθόδους και στη χρήση πιο εκλεπτυσμένων τεχνικών ελέγχου και χειραγώγησης των μαζών, δηλαδή στην προπαγάνδα. Ο όρος προπαγάνδα (propagare σημαίνει στα λατινικά διαδίδω) αντανακλά την πολιτική χρήση των μέσων μαζικής επικοινωνίας ως όργανα της κυβερνητικής πολιτικής, και όχι ως οχήματα της αλήθειας. Η προπαγάνδα έχει ως στόχο να κατευθύνει τις σκέψεις του κόσμου και να τις καταστήσει ευνοϊκές απέναντι στις όποιες κυβερνητικές επιλογές και πολιτικές.

Στις δημοκρατικές χώρες διεξάγεται μια πολυεπίπεδη επιχείρηση ελέγχου της συμπεριφοράς του κοινού, η οποία κατευθύνεται από μια ειδικευμένη τάξη πολιτικών, επιστημόνων, επιχειρηματιών, διαφημιστών και διανοούμενων: όλοι μαζί σε μια ανίερη συμμαχία για την υποταγή του κοινού στην κυριαρχία του κράτους, της κυβέρνησης και των επιχειρήσεων.

Η δύναμη της προπαγάνδας: Από τους Ναζί στον αντικομουνισμό του Μακάρθι

Οι συμβατικές τεχνικές κινητοποίησης των μαζών ξεκίνησαν από τα πατριωτικά συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης, όταν για πρώτη φορά κινητοποιήθηκαν και επιστρατεύτηκαν σε τέτοιο βαθμό οι πολίτες μιας βιομηχανικής χώρας. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το βρετανικό υπουργείο Προπαγάνδας προσπάθησε να κατεύθυνε τις σκέψεις των μαζών και στις ΗΠΑ η περιβόητη Επιτροπή Κριλ κατόρθωσε μέσα σε λίγους μήνες να αφηνιάσει τους απαθείς Αμερικανούς κατά των «Ούννων» Γερμανών.

Πραγματικός μαέστρος της προπαγάνδας αναδείχθηκε ο Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος αξιοποίησε από την αρχή την δύναμη του ραδιοφώνου ως μέσου διάδοσης της ιδεολογίας του σε μαζικού επίπεδο. Ο ίδιος παραδέχτηκε πως η δύναμη της προπαγάνδας τον βοήθησε καθοριστικά για να αναρριχηθεί στην εξουσία: «Χάρη στην προπαγάνδα πήραμε την εξουσία. Αυτή μας επέτρεψε να τη διατηρήσουμε. Και αυτή θα μας δώσει τη δυνατότητα να κατακτήσουμε τον κόσμο. Η προπαγάνδα είναι το τρομερότερο πολεμικό όπλο στα χέρια εκείνου που ξέρει να τη χρησιμοποιεί». Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν και ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο Υπουργός Προπαγάνδας της χιτλερικής Γερμανίας: «Αν θέλουμε να κάνουμε μια ιδέα να διεισδύσει στις μάζες, πρέπει να την επαναλαμβάνουμε συνεχώς και πάντα. Η προπαγάνδα δεν γνωρίζει περιορισμούς στην ικανότητα προσαρμογής της». Με τη βοήθεια της προπαγάνδας ο Γκαίμπελς, κατασκεύαζε εσωτερικούς εχθρούς (π.χ. αξιοποίησε στο έπακρο κατά των Εβραίων τα κατασκευασμένα από την τσαρική Οχράνα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών) και κρατούσε μονίμως τις μάζες της Γερμανίας σε κατάσταση αποπληροφόρηρησης και σύγχυσης.

Ενώ στη Σοβιετική Ρωσία ο λαός είχε υποστεί μια κανονική «πλύση εγκεφάλου» –ονομαζόταν από τους κομισάριους «ιδεολογική κατήχηση»– προκειμένου να εργαστεί για την επίτευξη της «σοσιαλιστικής ουτοπίας», στις ΗΠΑ, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί εργάζονταν συστηματικά για τη δαιμονοποίηση της «κόκκινης απειλής» και για την ανάληψη από τη χώρα μιας σταυροφορίας για να σωθεί ο ελεύθερος κόσμος από τη επελαύνουσα λαίλαπα του κομμουνισμού!

Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν τότε είχαν τέτοια επιτυχία, ώστε διέγειραν έναν υστερικό «κόκκινο φόβο», οδήγησαν στο μακαρθικό «κυνήγι των μαγισσών» κι έκαναν τους Αμερικανούς να αντιδρούν παβλοφιανά στο άκουσμα και μόνο της λέξης κομμουνισμός καθώς και να χάσουν τον ύπνο τους στη σκέψη και μόνον ότι μπορούσαν να ξυπνήσουν κάτω από τη σκιά ενός «κομμουνιστικού φεγγαριού»! Αφού σημείωσε μια τέτοια απρόσμενη επιτυχία, διεγείροντας στις μάζες μια αντικομουνιστική υστερία, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός των ΗΠΑ στράφηκε στη συνέχεια σε πιο «ήπιους» στόχους, όπως η «κατασκευή συναίνεσης», η διαμόρφωση της κοινής γνώμης, η ενστάλαξη σ’ αυτήν «σωστών» αξιών και η διαχείριση των μαζικών φοβιών.

Το «υπερόπλο» που λέγεται τηλεόραση

Οι Αμερικανοί διαφημιστές, αρκετοί εκ των οποίων υπήρξαν πρώην έμμισθοι κρατικοί προπαγανδιστές, αξιοποίησαν και μετεξέλιξαν τις τεχνικές της προπαγάνδας για την προώθηση μιας σειράς καταναλωτικών προϊόντων στα πλαίσια μιας κοινωνίας που είχε εθιστεί στην τηλεόραση. Άλλωστε και ο κινηματογράφος, με τη μαγική δύναμη της εικόνας, είχε προ πολλού δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος: «Τι υπέροχο εργαλείο προπαγάνδας για την πώληση προϊόντων κάθε είδους!», είχε αποφανθεί για την δύναμη του κινηματογράφου ο Ζορζ Μελιές, ήδη από το μακρινό 1898.

Σε αντίθεση πάντως με τον κινηματογράφο, που ήταν μια κοινωνική συνήθεια, η τηλεόραση εισχωρούσε στα άδυτα της ιδιωτικότητας, μέσα στον ίδιο τον σπίτι του τηλεθεατή-καταναλωτή και τον «εκτελούσε εκ του συστάδην». Όπως γράφει και ο Νόαμ Τσόμσκι: «Ο καθένας μόνος του μπροστά στην τηλεόραση και να του τρυπούν το μυαλό με το μήνυμα που λέει πως η μόνη αξία στη ζωή είναι να έχει όλο και περισσότερα εμπορεύματα ή να ζει όπως η πλούσια οικογένεια της μεσαίας τάξης που βλέπει στην τηλεόραση και να έχει τέτοιες ‘’ευγενικές αξίες’’, όπως η αρμονία και ο αμερικανισμός. Όλα αυτά είναι η ζωή;»

Όταν το 1947 οι τηλεοπτικές διαφημίσεις εισχώρησαν για πρώτη φορά στην νεότευκτη αμερικανική τηλεόραση, κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει την εκρηκτική εξέλιξη που θα ακολουθούσε. Λίγοι μπορούσαν να φανταστούν την καταπληκτική ευκαιρία, η οποία ανοίγονταν στους διαφημιστές και στις επιχειρήσεις που εκπροσωπούσαν, για να διαμορφώσουν και να υποτάξουν τις καταναλωτικές συνήθειες του πλουσιότερου λαού στον κόσμο. Ενός λαού που απέκτησε στη συνέχεια τη βδελυρή ικανοποίηση ενός γουρουνιού που κυλιέται μέσα στα τηλεοπτικά μικροαστικά κατακάθια μιας κοινωνίας παραδομένης άνευ όρων στην κατανάλωση. Αιχμαλωτίζοντας την προσοχή του κοινού η τηλεόραση ομογενοποίησε τις δομές και τις αισθητικές μορφές που χρησιμοποιούσε η αμερικανική κοινωνία, προσαρμόζοντας τες στις κυρίαρχες επιθυμίες των επιχειρήσεων, οι οποίες στόχευαν αποκλειστικά στην μεγέθυνση των κερδών μέσω των μαζικών πωλήσεων.

Ως εργαλείο προώθησης της κυρίαρχης τάσης η τηλεόραση υπέταξε τους δημιουργούς και, αποκλείοντας τους πιο «ευαίσθητους» από αυτούς, καταπολέμησε την ιδιαιτερότητα προωθώντας ομοιογενή και μαζικά καταναλωτικά πρότυπα. Το αποτέλεσμα ήταν η διαμόρφωση ενός ομοιογενούς κοπαδιού καταναλωτών, μια μάζα φρενιασμένων καταναλωτών, που κατευθύνονται από εφήμερες μόδες και τάσεις που προωθούνται από τις τηλεοπτικές διαφημίσεις. Έτσι, οι Αμερικανοί, και στη συνέχεια όλοι οι πλούσιοι λαοί της Δύσης, υποβιβάστηκαν από ανθρώπινα όντα με ζωή σε καταναλωτές με Life Style. Υποβιβάστηκαν σε «κατατεμαχισμένες υπάρξεις», καθώς η υπεραφθονία των αγαθών αποσπά την προσοχή, σπαταλά την ενέργεια και εξασθενεί την ικανότητα να ελέγχει κανείς της ζωή του.

Παρασυνειδησιακές εικόνες- «νοητικά παράσιτα»

Ο μέσος Αμερικανός σφυροκοπείται ανελέητα από τηλεοπτικές διαφημίσεις σε σημείο ώστε το φαντασιακό του να κυριαρχείται από ήρωες τηλεοπτικών σποτ και το μυαλό του να έχει πλημμυρίσει από «νοητικά παράσιτα», τα οποία του προκαλούν εθισμό στην κατανάλωση. Υπολογίζεται πως μέχρι την ηλικία των 18 ετών ένας κάτοικος της Νέας Υόρκης στις αρχές του 21ου αιώνα είχε παρακολουθήσει στην τηλεόραση 350.000 διαφημιστικά σποτ, τα οποία και του έχουν δημιουργήσει μια ψυχαναγκαστική παρόρμηση να καταναλώνει ένα πλήθος άχρηστων πραγμάτων.

Οι τηλεοπτικές σειρές στην Αμερική, παθαίνουν συχνά ένα είδος «αφηγηματικού λόξυγκα», προκειμένου ν’ αφήσουν περιθώριο για ομοβροντίες διαφημίσεων κατά των θεατών. Τα τηλεοπτικά σποτ, που απευθύνονται στα παιδιά, είναι κίνηση «Σαχ-Ματ» εκ μέρους των διαφημιστικών εταιριών, καθώς τα παιδιά δεν διαθέτουν κανενός είδους άμυνας απέναντι στα διαφημιστικά μηνύματα. Συνήθως αντιλαμβάνονται τις διαφημίσεις ως αληθινές και όχι ως σκηνοθετημένες. Επίσης, στον παρθενικό εγκέφαλό των παιδιών τα διαφημιστικά μηνύματα εντυπώνονται για πάντα.

Οι διαφημιστικές τεχνικές έχουν ως στόχο τον εγκλωβισμό της προσοχής του υποψήφιου καταναλωτή. Με μια «αιχμαλωτισμένη προσοχή» ο καταναλωτής έχει τη μνήμη του εκτεθειμένη στην εγγραφή του διαφημιστικού μηνύματος. Υπάρχουν βεβαίως και οι αόρατες, ασυνείδητες διαφημίσεις που είναι και οι πιο ύπουλες. Οι διαφημίσεις αυτές μπορεί να γίνουν με εικόνες-«νοητικά παράσιτα» που παρεμβάλλονται ταχύτατα στην προβολή μιας ταινίας, έτσι ώστε το μάτι να μην μπορεί ν’ αντιληφθεί την ύπαρξη τους, τη στιγμή που ο εγκέφαλος λαμβάνει ασυνείδητα την πληροφορία.

 

Advertising Virus: διαφημιστικοί «ιοί»

Εκτός από τις εικόνες-παράσιτα οι διαφημιστικές επιχειρήσεις προχώρησαν ένα βήμα πιο πέρα κατασκευάζοντας κι εξαπολύοντας τους λεγόμενους «διαφημιστικούς ιούς» (Advertising Virus). Οι «διαφημιστικοί ιοί» είναι εξειδικευμένα πακέτα πληροφορίας που στοχεύουν σε κομβικά άτομα μιας ομάδας π.χ. στα πιο δημοφιλή άτομα-πρότυπα μιας παρέας, τα οποία και καθιστούν «φορείς» μετάδοσης των καταναλωτικών συνηθειών που επιδιώκει η βιομηχανία της κατανάλωσης.

Στο μανιφεστιακό της βιβλίο No Logo, η συγγραφέας Ναόμι Κλάιν περιέγραψε τη μονοπωλιακή μέθοδο των πολυεθνικών εταιρειών: «Ό,τι μετρά πραγματικά είναι μόνον η πολιτιστική ταυτότητα της μάρκας, η οποία αναπτύσσει μια ληστρική σχέση με τους καταναλωτές μέχρι να τους κάνει εξαρτημένους από αυτή. Για να πουλήσουν ακόμη περισσότερο, οι πολυεθνικές σφετερίζονται τις ιδέες μας και τις επαναπροωθούν μέσα από τις διαφημίσεις».

Οι διαφημιστές προτιμούν να πουλούν και όνειρα μαζί με επώνυμα προϊόντα (brands). Έτσι η Coca Cola είναι «στιγμές ζωής» και ο Nescafe «ατέλειωτη ευχαρίστηση». Οι διαφημιστές –αυτοί οι «καλλιτέχνες» που συντονίζονται με τις διαθέσεις του εγκεφάλου του κοινού τους– εκμεταλλεύονται τις ενδόμυχες επιθυμίες, τη ματαιοδοξία, την απληστία και τα τρελά όνειρα του μέσου ανθρώπου, προκειμένου να τον εξαπατήσουν, να τον παραπλανήσουν και να του πουλήσουν οτιδήποτε άχρηστο καταναλωτικό προϊόν είναι σε θέση να αγοράσει. Όλα αυτά βέβαια με πολύ έξυπνες, μελετημένες, προσεκτικές και μινιμαλιστικές διαφημίσεις. Έτσι οι διαφημίσεις καταλήγουν μικρά «έργα τέχνης» –εξού και η μανία με τις «Νύχτες των Διαφημιστοφάγων»– με το απαραίτητο «happy end: την ανακάλυψη του θαυματουργού προϊόντος το οποίο μας οδηγεί στην ευτυχία» (Ιγνάσιο Ραμονέ).

Αυτό που επιδιώκουν οι διαφημιστές είναι η αποτύπωση των προϊόντων που προωθούν σ’ ένα μικρό τμήμα του εγκεφάλου των υποψήφιων καταναλωτών. Η μάρκα του προϊόντος πρέπει να εντυπωθεί στη μνήμη του καταναλωτή, ώστε αυτός να λειτουργήσει παβλοφιανά όταν δει το προϊόν αυτό στο ράφι του σούπερ μάρκετ. Κι αυτό επιτυγχάνεται με τη συχνότητα επανάληψης και έντασης διαφημιστικού μηνύματος. Όπως έλεγε και ο Άλντους Χάξλεϊ: «Εξήντα χιλιάδες επαναλήψεις κάνουν την αλήθεια».

Memes και Μιμητική

Εκτός από τους «διαφημιστικούς ιούς» οι προπαγανδιστικοί και διαφημιστικοί μηχανισμοί χρησιμοποιούν και τη νέα επιστήμη της Μιμητικής (memetics), ως εργαλείο ερμηνείας της διασποράς της λαϊκής κουλτούρας και διαμόρφωσης του μελλοντικού μάρκετινγκ. Αν στο μυαλό σας έχει αποτυπωθεί οποιοδήποτε διαφημιστικό σποτ ή αν ακολουθείτε άθελα σας τα ρεύματα της μόδας, τότε ίσως έχετε έρθει σε απροσδόκητη επαφή μ’ ένα μιμ (meme). Επινοημένο από τον ζωολόγο Richard Dawkins, συγγραφέα του αμφιλεγόμενου βιβλίο Το Εγωιστικό Γονίδιο (1976) το μιμ (κάτι ανάλογο με το γονίδιο) είναι μια πολιτιστική μονάδα πληροφορίας, μια «νοητική οντότητα», που έχει την ιδιότητα να αυτοαναπαράγεται χρησιμοποιώντας τον ανθρώπινο εγκέφαλο ως ξενιστή.

Ο Richard Dawkins επινόησε τη λέξη μιμ συνδυάζοντας δύο ελληνικές λέξεις: τη λέξη μνήμη (memory) και τη λέξη μίμηση (mimesis). Ο Dawkins ορίζει το μιμ ως εξής: «Μίμ είναι ένα μεταδοτικό ‘’σχήμα’’ πληροφορίας που αναπαραγάγεται με παρασιτική ‘’μόλυνση’’ των ανθρώπινων εγκεφάλων και αλλάζει τις συμπεριφορές τους, κάνοντας τους να ‘’εκπέμψουν’’ κι αυτοί το ίδιο σχήμα πληροφορίας. Τα σλόγκαν, οι ‘’έξυπνες εκφράσεις’’, οι μελωδίες, οι εικόνες, οι εφευρέσεις και οι μόδες είναι τυπικά μιμς. Μια ιδέα ή ένα σχήμα δεν είναι μιμ μέχρι να αναγκάσει κάποιον να την αναπαράγει με οποιοδήποτε τρόπο, να την επαναλάβει και να μολύνει έτσι κάποιον άλλον εγκέφαλο. Κάθε μεταδιδόμενη γνώση είναι μιμητική».

Τα μιμς μεταπηδούν από μυαλό σε μυαλό μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζουμε μίμηση (memesis). Σύμφωνα με τον δρ. Don Beck «τα μιμ είναι κρυφά σχήματα εντός της ροής και του αναβρασμού της κουλτούρας μας». Στη δεκαετία του 1980, με την ανάπτυξη και της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Intelligence), δημιουργήθηκε κι ο νέος επιστημονικός κλάδος της Μιμητικής. Η μιμητική μηχανική, χάρη στους σχεδιαστές των «πολιτιστικών ιών», εφαρμόζεται ήδη στη διάδοση της κουλτούρας αλλά και της θρησκείας, όπως κατέδειξε και ο Richard Brodie στο βιβλίο του Virus of the Mind (1996). Ο συγγραφέας, πρώην ανώτερο στέλεχος της Microsoft, υποστηρίζει πως έγραψε το βιβλίο του για να «εξηγήσει στο ανυποψίαστο κοινό πως λειτουργεί ήδη η μιμητική μηχανική».

Σκλάβοι της διαφήμισης και της προπαγάνδας;

Η θεωρία της Μιμητικής εξηγεί πως κυριαρχεί σε μαζικό επίπεδο ένα κοινωνικο-πολιτικό ρεύμα (π.χ. η υστερία του τέλους της χιλιετίας) και ταυτόχρονα μια πολιτιστική σημειολογία, η οποία επιτρέπει τους μαρκετίστες να στοχεύσουν το κατάλληλο αγοραστικό κοινό τους. Ο Neil Stephenson, στην κυβερνοπάνκ σάτιρα του Snowcrash (1995), διακωμωδεί πολλές τάσεις του μάρκετινγκ στη σύγχρονη αμερικανική κοινωνία, διαγράφοντας ένα μέλλον όπου το μυαλό θα καταλήξει πεδίο μάχης μιας παγκόσμιας αλυσίδας εμπορίου: «Οι ειδικοί των αγορών μπορούν πλέον να εξαπολύσουν σε πλήρη έκταση σχεδιασμένους ‘’εγκεφαλικούς ιούς’’ προκειμένου να προωθήσουν τις διαφημίσεις τους. Το αποτέλεσμα είναι τρομακτικό και απρόβλεπτο: οι άνθρωποι μπορούν κυριολεκτικά να σκλαβωθούν στις διαφημιστικές εταιρείες... Οι πληροφοριακοί ξενιστές, όπως τα ταμπλόιντ μήντια, η καλωδιακή τηλεόραση και το Ίντερνετ είναι ιδανικά μέσα για τη διάδοση τους πάνω σε ανυποψίαστους πληθυσμούς».

Meme-«Δούρειος Ίππος»

Μια από τις πιο συνηθισμένες διαφημιστικές τεχνικές είναι η χρησιμοποίηση ενός μιμ-«Δούρειου Ίππου», το οποίο είναι πακεταρισμένο μέσα άλλα σε λιγότερο ελκυστικά μιμς. Χρησιμοποιώντας την επανάληψη καταφέρνουν να εμφυτεύσουν το βασικό μιμ στο μυαλό σας μέχρι να σας γίνει οικείο και τμήμα του «προγραμματισμού» σας. Κατόπιν αυτό απελευθερώνεται και αναπαράγεται, κατευθύνοντας τελικά την καταναλωτική σας συμπεριφορά.

Είναι γνωστό πως τα διαφημιζόμενα προϊόντα μπορεί να στοιχίζουν ακόμη και διπλά απ’ ότι τα υπόλοιπα, αλλά στο τέλος οι καταναλωτές θα τα αγοράσουν. Η πραγματική αξία ενός διαφημιζόμενου προϊόντος είναι η μισή από αυτή με την οποία πωλείται στην αγορά. Τα επιπλέον χρήματα πηγαίνουν στις διαφημιστικές εταιρείες, στους “γενίτσαρους-επιστήμονες” που εργάζονται γι' αυτές, και στα τηλεοπτικά σποτ που διασπείρουν όλο και πιο διεισδυτικά τους «νοητικούς ιούς», οι οποίοι κυριολεκτικά αναλαμβάνουν τον έλεγχο του μυαλού μας και μας ωθούν να παραφουσκώσουμε με χρέη τις πιστωτικές μας κάρτες.

Η μάχη για το μυαλό μας

Το μυαλό του μέσου ανθρώπου είναι ένα «στραγγισμένο σφουγγάρι», που ρουφά άκριτα κατασκευασμένες πληροφορίες και νοητικά παράσιτα, τα οποία και το καθιστούν ανίκανο να ελέγξει τη ζωή του, άρα εύκολο στη χειραγώγηση. Είναι ένα νέο πεδίο μάχης στο οποίο διεξάγεται ήδη ένας αόρατος πόλεμος για το έλεγχο του μέλλοντος. Πρόκειται για τον πρώτο αναίμακτο παγκόσμιο πόλεμο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Έναν πόλεμο που διεξάγεται όχι στα παραδοσιακά πεδία των μαχών, αλλά ταυτόχρονα μέσα στα ηλεκτρονικά δίκτυα, στις κονσόλες των υπολογιστών, στις ενοποιημένες χρηματαγορές, στα ΜΜΕ, στα ράφια των σούπερ μάρκετ, μέσα στο σώμα μας και, κυρίως, μέσα στο μυαλό μας. Χρησιμοποιούνται επιδέξια κομβικοί άνθρωποι, «δεξαμενές σκέψης», πληροφορίες και fake news που δρουν ως “Σιωπηλά Όπλα”, «νοητικοί ιοί» και σκόπιμα διοχετευμένες ροές πληροφοριών, για να προκληθεί διανοητική σύγχυση και υπνωτική ευχαρίστηση στις στοχευόμενες μάζες, ώστε να ξεχάσουν την επερχόμενη βελούδινη σκλαβιά τους.

Αμείλικτο συμπέρασμα: ο εγκέφαλος μας είναι το επόμενο πεδίο μάχης. Αντικείμενο διεκδίκησης είναι η διάθεσή μας. Πρέπει να μεταστραφεί, ώστε γίνει ευνοϊκή προς προϊόντα, πολιτικές και ιδέες, που σε τελική ανάλυση στρέφονται εναντίον του ίδιου μας του εαυτού. Πρέπει να συμφιλιωθεί με την ιδέα της υποταγής χωρίς αντίρρηση -πάντα για το “δικό μας καλό”, υποτίθεται. Υπάρχει πάντως ελπίδα: «Αφού η Σπάρτη και η Ρώμη έπεσαν, ποιο κράτος ελπίζει να διαρκέσει για πάντα;» (Ζαν Ζακ Ρουσό).

*Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος