ΣΥΡΙΖΑ 2004-2015: Από την «Ανατροπή» στο Μνημόνιο-3

του Γιάννη Μηλιού

«Μόνος ρεαλισμός η ανατροπή των νεοφιλελεύθερων μονόδρομων, η ανατροπή των μνημονιακών καθεστώτων».

(Αλέξης Τσίπρας, 13/9/2014)

1. Εισαγωγή

Για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ προς την κυβερνητική εξουσία, από το 4, 6% των εκλογών του 2009 στο 36, 3% του Ιανουαρίου 2015 και το 35, 4% του Σεπτεμβρίου 2015, αλλά και τον «συμβιβασμό» του, όταν βρέθηκε στην κυβέρνηση, με την αποδοχή των νεοφιλελεύθερων προγραμμάτων λιτότητας μέσα από τη συμφωνία στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής της 13ης Ιουλίου 2015, είναι ανάγκη να αναλύσουμε τις τομές που συντελέστηκαν τόσο στην ελληνική κοινωνία όσο και τις πολιτικές σχέσεις εκπροσώπησης κατά την τελευταία πενταετία.

Γιατί ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, το 5ο σε ισχύ κόμμα στη Βουλή του 2009 και το μικρότερο από τα δύο κόμματα της κοινοβουλευτικής Αριστεράς, που μπόρεσε να «εκμεταλλευτεί» την κρίση του πολιτικού συστήματος της Μεταπολίτευσης, με την κατάρρευση της εκλογικής επιρροής του ΠΑΣΟΚ και τη συρρίκνωση της επιρροής της Νέας Δημοκρατίας; Γιατί εγκατέλειψε τη βασική εξαγγελία του, την κατάργηση των Μνημονίων; Υπήρξε αυτή η συνθηκολόγηση το αποτέλεσμα απλώς ενός αδυσώπητου διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων ή καθορίστηκε κυρίως από εσωτερικές διεργασίες και συσχετισμούς, στις οποίες υπάχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ; Γιατί, παρά την ψήφιση του 3ου Μνημονίου και την αποχώρηση ενός σημαντικού τμήματος των μελών, των στελεχών και των βουλευτών του, ο ΣΥΡΙΖΑ διατήρησε τα εκλογικά ποσοστά του και παρέμεινε στην κυβερνητική εξουσία;

Έχοντας απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε αφενός τη σταθερότητα των πολιτικών λιτότητας και αφετέρου την εναλλακτική στρατηγική που απέρρεε από το Πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ.

2. Φάση πρώτη: Το «πνεύμα της Γένοβας», η σταθεροποίηση του ΣΥΡΙΖΑ

στην κεντρική πολιτική σκηνή και οι συνιστώσες (2001-2010)

Ο ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς) ιδρύθηκε λίγο πριν τις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004, ως συμμαχία του Συνασπισμού («Συνασπισμός της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας») με οργανώσεις της «εξωκοινοβουλευτικής» και της «ανανεωτικής» Αριστεράς¹  και ανένταχτες/ους Αριστερές/ούς.Στις εκλογές του 2004 συγκέντρωσε ποσοστό 3, 27% και εξέλεξε έξι βουλευτές.

Στην αρχική του φάση, το εγχείρημα έμοιαζε βραχύβιο, καθώς η συμμαχία δεν κατάφερε να καταλήξει σε απόφαση συμμετοχής στις ευρωεκλογές της 13ης Ιουνίου 2004. Στις εκλογές αυτές, εκτός από τον Συνασπισμό που συγκέντρωσε ποσοστό 4, 16% και εξέλεξε έναν Ευρωβουλευτή (5, 16% και δύο Ευρωβουλευτές το 1999), συμμετείχε το σχήμα «Γυναίκες για μια άλλη Ευρώπη» (0, 76%), το οποίο επίσης προερχόταν από τις δυνάμεις που ίδρυσαν τον ΣΥΡΙΖΑ.

Παρά την αρχική αβεβαιότητα για τη βιωσιμότητα του ΣΥΡΙΖΑ, υπήρχαν ουσιαστικές δυνάμεις συνοχής μεταξύ των οργανώσεων και του κόσμου που στήριζαν ή παρακολουθούσαν το ενωτικό-αριστερό εγχείρημα. Επρόκειτο για τις κινηματικές και ενωτικές διαδικασίες που εξελίσσονταν από το τέλος της δεκαετίας του 1990 και τις αρχές της δεκαετίας του 2000 στην Ελλάδα, την Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως ως «κίνημα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση» και γρήγορα πήραν μάλιστα οργανωτική μορφή, στο Ελληνικό, το Ευρωπαϊκό και το Παγκόσμιο «Κοινωνικό Φόρουμ».²

Στην Ελλάδα οι διαδικασίες αυτές είχαν γρήγορα αποκτήσει αξιοσημείωτο δυναμισμό στο εσωτερικό ενός τμήματος της Αριστεράς. Έτσι στις 15/5/2001 ανακοινώθηκε σε
Συνέχεια στο άρθρο