Αλήθειες και ψέματα για τη δραχμή - Ένα παλιότερο άρθρο που αξίζει να διαβαστεί -

του Δημήτρη Καζάκη

     

Τι θα γίνει έτσι και επιστρέψου­με στη δραχμή; Προφανώς θα πέσει ο ουρανός να μας πλα­κώσει. Η Ελλάδα θα γίνει Αλβανία του Εμβέρ Χότζα, Βόρεια Κορέα του Κιμ Ιλ Σουνγκ, ή θα γυρίσουμε στη λίθινη εποχή. Ακριβώς δηλαδή όπως ήταν πριν αποκτήσουμε το ευρώ. Διότι, αν δεν με γελά η μνήμη μου, οι Έλληνες πριν από το ευρώ κατοικούσαν στις σπηλιές και στα δέντρα, φορούσαν δέρματα, ζεσταίνονταν με κοπριές και έτρωγαν κουκουνάρια. Αφού ποιος δεχόταν τότε την ξεφτιλισμένη πληθωριστική δραχμούλα; ...

   

Η αλήθεια είναι ότι η ελληνική οικο­νομία επιβίωνε – με όλα τα προβλήματά της – πολύ καλύτερα εκτός ευρώ παρά με το «ισχυρό ευρώ». Είχε διε­θνείς σχέσεις και πριν από το ευρώ, και μάλιστα καλύτερες, με περισσότερες χώρες, και πιο προσοδοφόρες. Και παρά το γεγονός ότι το εθνικό νόμισμα, δηλαδή τη δραχμή, τη μεταχειρίζονταν οι κυβερνήσεις με κύριο σκοπό να διευκολυνθεί η κερδοσκοπία και να αυξηθεί η λεγόμενη ανταγωνιστικότητα με διαρκείς υποτιμήσεις, τα αποτελέσματα ήταν τα εξής:

   

♦ Τα εξωτερικά ελλείμματα της χώρας ποτέ δεν έφτασαν στα ύψη που βρέθηκαν επί ευρώ. Μάλλον ήταν αδιάφορη σ’ όλους όσοι εμπορεύονταν με τη χώρα η κατάσταση της δραχμούλας. Οι εξωτερικές σχέσεις της χώρας ήταν σαφώς πιο εκτεταμένες και πιο πολύπλευρες απ’ ό,τι σήμερα που τρεις χώρες ελέγχουν ουσιαστικά το εξωτερικό εμπόριό της.

   

♦ Παρά τον πληθωρισμό και τις διαρ­κείς υποτιμήσεις, οι εξωτερικοί όροι εμπορίου της χώρας ήταν πολύ καλύτεροι απ’ ό,τι τη δεκαετία του ευρώ. Το ίδιο και η εσωτερική αγοραστική δύναμη της οικονομίας.

   

♦ Χάρη στη δραχμούλα το χρέος ήταν απολύτως διαχειρίσιμο και, παρά την εκτίναξή του επί Μητσοτάκη και Σημίτη, δεν μας οδήγησε σε χρεοκοπία. Κι ούτε θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στη σημερινή χρεοκοπία, όσο διατηρούσαμε τη δραχμή.

   

Αυτά είναι τα γεγονότα. Να θυμίσουμε μόνο ότι από την υποτίμηση της δραχμής έναντι του δολαρίου επί Μαρκεζίνη (1954), το εθνικό νόμισμα έχασε πάνω από 10 φορές την αξία του έως ότου μπήκαμε στο ευρώ. Στη μεταπολίτευση χάρη στις τρεις επίσημες υποτιμήσεις και την τακτική της διολίσθησης, η δραχμή έχασε το 90% της αξίας της. Καταστράφηκε η οικονομία; Μήπως χρεοκόπησε και δεν το γνωρίζουμε; Χάθηκαν οι καταθέσεις; Εξαφανίστηκε το νόμισμα; Κατέρρευσαν οι εξωτερικές οικονομικές δοσοληψίες; Τίποτε απ’ όλα αυτά. Γιατί άραγε;

   

Επιπλέον, μήπως χρεοκόπησε ποτέ η Ελλάδα λόγω εθνικού νομίσματος; Ποτέ! Το 1893 η Ελλάδα χρεοκόπησε λόγω υπερδανεισμού σε χρυσό φράγκο, λόγω της ένταξης στη νομισματική Λατινική Ένωση, η οποία διαφημίστηκε και τότε ως ιδανική για φτηνά δάνεια προς το Δημόσιο. Το 1932 η Ελλάδα χρεοκόπησε λόγω χρυσής δραχμής και υπερδανεισμού σε χρυσές λίρες, μια και τότε ανήκε στη νομισματική ένωση της χρυσής λίρας στερλίνας.

   

Δεν υπάρχει «διεθνής λύση»

   

Το ίδιο και αμέσως μετά την απελευθέρωση, όταν η Βρετανία επέβαλε τη συμφωνία του Λονδίνου (1944) στην Ελλάδα, με βάση την οποία η χρυσή λίρα λειτουργούσε ως βασικό γενικό ισοδύναμο της ελληνικής οικονομίας. Έτσι φτάσαμε να στοιχίζει ένα καρβέλι ψωμί μερικά εκατομμύρια δραχμές και ο μαυραγοριτισμός να σαρώνει. Αυτή η συμφωνία του Λονδίνου και η έκδοση κατόπιν της στρατιωτικής βρετανικής λίρας για το εσωτερικό της Ελλάδας, σηματοδότησε τη δεύτερη περίοδο της κατοχής, τη βρετανική κατοχή.

   

Οι παγκόσμιες κρίσεις του οικονομικού στερεώματος της αγοράς δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν σε διεθνές επίπεδο. Εκτός κι αν αποζητάμε εμπόλεμες συρράξεις ανάμεσα στους ισχυρούς, με οικονομικούς ή πολιτικούς όρους. Μόνο έτσι ξέρει η παγκόσμια αγορά να αναζητά διεθνείς λύσεις. Αυτό αποτελεί θέσφατο για όποιον έχει στοιχειωδώς μελετήσει τις μεγάλες περιόδους παγκόσμιας κρίσης από την εποχή της πρώτης Μεγάλης Ύφεσης του 1873-1896.

   

Η ανάγκη εθνικού νομίσματος, ειδικά για τις πιο ασθενικές οικονομίες, γεννήθηκε ως αδήριτη ανάγκη αντιμετώπισης και θωράκισης των εθνικών οικονομιών από τις παγκόσμιες κρίσεις και αναταράξεις των αγορών. Εντελώς ενδεικτικά μόνο, θα άξιζε τον κόπο να αναφέρουμε ότι ο Τζον Μέιναρτ Κέινς, που παπαγαλίζουν ορισμένοι σύγχρονοι idiotus ignoramus με πανεπιστημιακούς τίτλους, όταν βρέθηκε σε μια ανάλογη παγκόσμια κρίση χρέους, τι πρότεινε; Όταν, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, όλα τα εμπόλεμα κράτη βρέθηκαν καταχρεωμένα, κυρίως προς τη μόνη χώρα - πιστωτή που είχε απομείνει, τις ΗΠΑ, ο Κέινς ξάφνιασε το αστικό κατεστημένο με δυο καίριες προτάσεις: Αφενός, ισχυρίστηκε ότι τα χρέη είναι αδύνατο να εξυπηρετηθούν και, προκειμένου να επιβάλουν οι εξεγερμένοι λαοί τη διαγραφή τους, θα έπρεπε να πειστούν οι ΗΠΑ να προβούν αυτές σε διαγραφή των χρεωστικών τους απαιτήσεων. Αφετέρου, να καταργηθεί ο χρυσός κανόνας, οι σταθερές ισοτιμίες και το ιδιωτικά εκδιδόμενο χρήμα, και οι οικονομίες να μεταβούν τάχιστα σε εθνικό νόμισμα που εκδίδει το οικείο κράτος με βάση τις ανάγκες του.

   

Όταν τόλμησε να τα προτείνει αυτά για πρώτη φορά το 1920, αντιμετωπίστηκε ως «γραφικός» και ανόητος από τους μεγάλους τραπεζίτες και χρηματιστές. Ο μεγαλοχρηματιστής Λέφινγουελ και συνεταίρος του Μόργκαν, όταν πρωτάκουστε τον Κέινς να προτείνει τόσο αιρετικές ιδέες, σχο­λίασε: «Ο Κέινς… φλερτάρει με περίεργους θεούς και προτείνει να εγκαταλείψουμε για πάντα τον χρυσό κανόνα και να τον αντικαταστήσουμε με ένα “κατευθυνόμενο” νόμισμα… είναι καλύτερα να έχουμε κάποια σταθερά παρά να παραδώσουμε τις υποθέσεις μας στην ευφυΐα των δημοσιολογούντων οικονομολόγων και των πολιτικών…».

   

Εκεί βρισκόταν το κουμπί. Η αντικατάσταση του παγκόσμιου σταθερού νομίσματος με εθνικά «κατευθυνόμενα» νομίσματα με βάση τις ανάγκες των εθνικών οικονομιών, περιόριζε δραστικά τον έλεγχο από τους μεγάλους χρηματιστές και τραπεζίτες που λειτουργούσαν στην παγκόσμια αγορά. Κι αυτό ήταν κάτι αδιανόητο. Τι θα συνέβαινε αν γινόταν κάτι τέτοιο; Οι ουρανοί θα άνοιγαν και θα κατέστρεφαν τους ασεβείς! Μα είναι δυνατόν να λειτουργήσει η οικονομία χωρίς σταθερό νόμισμα με παγκόσμιο αντίκρισμα; Θα εξαφανιστεί το διεθνές εμπόριο. Θα χαθούν οι αποταμιεύσεις και κανείς δεν θα θέλει να συναλλάσσεται με ένα πληθωριστικό εθνικό νόμισμα, το οποίο το μόνο που θα κάνει θα είναι να υποτιμάται διαρκώς. Αυτά κι άλλα πολλά, σαν σήμερα, επικαλούνταν όσοι θεωρούσαν τον Κέινς τρελό, γραφικό και ανόητο που προτείνει τέτοια πράγματα.

   

Βέβαια ο Κέινς πίστευε λανθασμένα ότι μπορεί να πείσει τις κυβερνήσεις και κυρίως τις ΗΠΑ να το κάνουν από μόνες τους, πριν προλάβουν να τους το επιβάλουν οι λαοί. Όπως κάποιοι σήμερα πιστεύουν πως μπορούν να πείσουν την Ε.Ε. και την ΕΚΤ να ασκήσουν άλλη πολιτική από αυτήν που ασκούν και να κρατήσουν άλλη στάση από αυτήν που κρατούν.

   

«Ισχυρό ευρώ» και πόλεμος

   

Το κλου της ιστορίας είναι ότι η κρίση του 1929 έφερε όλα αυτά που οι πολέμιοι του Κέινς χρέωναν ως δήθεν αναπόφευκτες συνέπειες των προτάσεων για διαγραφή του χρέους και αποκατάσταση του εθνικού νομίσματος. Οι λαοί εξεγέρθηκαν τελικά και οι ίδιοι που δεν ήθελαν με τίποτε να δουν να χάνονται τα χρηματιστικά κέρδη τους, έφεραν τον φασισμό και τον ναζισμό οδηγώντας τον κόσμο στο ολοκαύτωμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

   

Το ίδιο θα συμβεί και σήμερα, αν αφήσουμε τις ίδιες δυνάμεις της ανοιχτής δικτατορίας του χρηματιστικού κεφαλαίου να επιμείνουν στην εξυπηρέτηση του χρέους και στην κατοχύρωση του «ισχυρού ευρώ». Κι αυτό ήδη συμβαίνει με τον διορισμό τραπεζιτών επικεφαλής δοτών κυβερνήσεων, όπως έγινε στην Ελλάδα με τον κ. Λουκά Παπαδήμο και στην Ιταλία με τον κ. Μάριο Μόντι.

   

Η επινόηση του ευρώ

   

Ορισμένοι λένε ότι μπορεί η είσοδος στο ευρώ να ήταν λάθος, αλλά τώρα που μπήκαμε η έξοδος θα ήταν καταστροφή. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανοησία από κάτι τέτοιο. Το ευρώ αποτελεί μια χρηματοπιστωτική επινόηση που δεν βασίζεται, ούτε απηχεί την πραγματική οικονομία ακόμη και σε επίπεδο ευρωζώνης. Η σταθερότητα του ευρώ εξαρτάται όχι από την πραγματική δυναμική της οικονομίας, αλλά από συγκεκριμένες αξιωματικές πολιτικές παραδοχές, από ορισμένες υποθέσεις εργασίας: 1) Σταθερή νομισματική κυκλοφορία, που δεν επιτρέπει την έκδοση πρόσθετου νομίσματος. 2) Χαμηλά επίπεδα χρέους και κρατικών ελλειμμάτων. 3) Συντονισμός οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής.

   

Η οικονομία όμως δεν κινείται με βάση πολιτικές παραδοχές, και μάλιστα αξιωματικού χαρακτήρα, αλλά με βάση την αντικειμενική κατάσταση των συναλλαγών και της παραγωγής στην πραγματική οικονομία. Κι αυτή η κατάσταση είναι πάντα κυμαινόμενη σε τέτοιον βαθμό που καμιά σταθερά δεν μπορεί να λειτουργήσει. Όταν μια οικονομία είναι διαρκώς ελλειμματική στο επίπεδο της παραγωγής και των συναλλαγών, όσο κι αν προσπαθεί είναι αδύνατο να τηρήσει τις όποιες παραδοχές και αξιώματα. Ό,τι κι αν κάνει.

   

Έτσι και με το ευρώ. Ένα νόμισμα που βασίζεται σε εξωπραγματικά αξιώματα, δεν μπορεί να διασωθεί ενισχύοντας τις υποθέσεις εργασίας πάνω στις οποίες στηρίχθηκε. Είναι αδύνατον. Όσο ενισχύονται οι αξιωματικές πολιτικές παραδοχές σε βάρος της πραγματικής κατάστασης της οικονομίας, τόσο περισσότερο θα σπέρνει τη χρεοκοπία, την καταστροφή και την ισοπέδωση. Σε βαθμό μάλιστα πρωτάκουστο για τους λαούς της Ευρώπης.

   

Μέχρι εδώ το παραμύθι περί «λίθινης εποχής»

   

Επομένως η λίθινη εποχή δεν είναι ένα ενδεχόμενο που συνδέεται με την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, αλλά με την ίδια την παραμονή στο ευρώ. Άλλωστε στη λίθινη εποχή ζουν ήδη οι πάνω από 1 εκατομμύριο άνεργοι της χώρας, αλλά και τα 4 εκατομμύρια εργαζόμενοι που βιώνουν μια κατάσταση όπου είτε βρίσκονται με δουλειά χωρίς μέλλον είτε με μέλλον χωρίς δουλειά, όπως το 50% και πλέον της νέας γενιάς. Δεν συζητάμε βέβαια για την ανέχεια που έχει ενσκήψει στην πλειονότητα των ελληνικών νοικοκυριών. Οι συνθήκες μέσα στις οποίες ζει η μέση ελληνική οικογένεια μπορούν να συγκριθούν μόνο με την κατοχική και την πρώτη μετακατοχική περίοδο.

   

Κι επειδή η κατάσταση αυτή θα επιδεινωθεί σε βαθμό ανήκουστο, θα πρέπει να ρωτήσου­με πού βρίσκεται η «κόκκινη γραμμή». Πού πρέπει να φτάσουμε για να πούμε «φτάνει, ως εδώ»; Πόσοι από τους νέους μας πρέπει να μεταναστεύσουν μαζικά γιατί δεν βρίσκουν ούτε δουλειά του ποδαριού; Πόσοι εργαζόμενοι και μικρομεσαίοι πρέπει να ζήσουν σε συνθήκες πείνας και εξαθλίωσης; Πόσοι από τους ηλικιωμένους πρέπει να πεθάνουν γιατί δεν έχουν ού­τε καν να πληρώσουν για τη θέρμανσή τους; Πό­σα άτομα με ειδικές ανάγκες πρέπει να ριχτούν στον Καιάδα γιατί καταργείται ακόμη και η πιο στοιχειώδης κοινωνική πρόνοια; Πόσοι θα πρέ­πει να αφήσουν την τελευταία τους αναπνοή σε κάποιο ράντζο ή στα χέρια των δικών τους, γιατί διαλύεται ακόμη και η πρωτοβάθμια Υγεία;

   

Είναι ή δεν είναι η λίθινη εποχή αυτή που ζουν σήμερα εκατομμύρια Έλληνες; Τι έχουν να φοβηθούν οι άνεργοι, οι κατεστραμμένοι επαγ­γελματίες και οι αφανισμένοι μικρομεσαίοι, τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και οι εργαζόμενοι που ζουν κυριολεκτικά στο όριο; Τι έχουν να φοβηθούν όλοι αυτοί από την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα; Μη χάσουν τις (ανύπαρκτες) καταθέσεις τους; Μην και χάσουν ακόμη κι αυ­τά τα λίγα που τους έχουν απομείνει; Μόνο ένας ανόητος ή ένα τυπικό κομματικό στέλεχος μπο­ρεί να πιστεύει στα σοβαρά σήμερα ότι δεν οδη­γούμαστε με μαθηματική βεβαιότητα σε ολο­καύτωμα ενός ολόκληρου λαού προκειμένου να διατηρηθεί μια τυχάρπαστη κερδοσκοπική επι­νόηση των τραπεζιτών: το ευρώ.

   

Νέα αρχή να επιβάλει ο ελληνικός λαός

   

Με το εθνικό νόμισμα μπορεί να γίνει μια νέα αρχή προς το συμφέρον της μεγάλης πλειονότη­τας του λαού. Αρκεί να το επιβάλει ο ίδιος και όχι οι καταχτητές του και οι ντόπιοι δωσίλογοι. Με το εθνικό νόμισμα μπορεί να κερδίσει την ελευθε­ρία του από τους δυνάστες των αγορών και να δι­εκδικήσει την κυριαρχία του σ’ αυτόν τον τόπο. Κι αυτό είναι το ζουμί της όλης υπόθεσης.

   

Μπορεί ένας λαός σαν τον ελληνικό να σταθεί στα πόδια του και να προχωρήσει με ίδιες δυνά­μεις; Ή είναι καταδικασμένος να χρειάζεται πατερίτσες, προστάτες και νταβατζήδες; Αυτό είναι το δίλημμα που συνδέεται πρώτα και κύρια με το ζήτημα του εθνικού νομίσματος. Η τερατολογία που συνδέεται με την επιστροφή σε εθνικό νόμι­σμα συνδέεται με την ανάγκη ο λαός να πιστέψει ότι δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνος του, ότι, αν και κατοικεί σε μια από τις πιο ευλογημένες χώρες της Ευρώπης, δεν μπορεί να παραγάγει τί­ποτε, δεν έχει τα μέσα για να σταθεί όρθιος με τις δικές του δυνάμεις.

Δεν είναι καινούργια αυτή η προσπάθεια. Λίγο μετά τη ναζιστική κατοχή οι ίδιες δυνάμεις που υπηρέτησαν το καθεστώς κατοχής, πάσχιζαν να πείσουν τον Έλληνα ότι η ανεξαρτησία και η εθνι­κή κυριαρχία είναι ένας μύθος. Ο Γεώργιος Βλάχος της «Καθημερινής», συνεργάτης των γερμανικών δυνάμεων κατοχής, έγραψε το 1958 ότι το σύνθη­μα της εθνικής ανεξαρτησίας είναι «κενό ουσίας πυροτέχνημα», ενώ ο διευθυντής του γνωστού συ­γκροτήματος Χρ. Λαμπράκης, που διέπρεψε στην κατοχή, έγραφε την ίδια χρονιά πως «η ανεξαρ­τησία στον σημερινό κόσμο είναι μια ουτοπία…». Στον χορό αυτού του νεοδωσιλογισμού και ονομα­στοί διανοούμενοι της εποχής, όπως ο κ. Γ. Θεοτοκάς, ο οποίος έγραφε ότι η «ιστορική αναγκαι­ότητα» οδηγεί στο ξεπέρασμα των εθνών και στη δημιουργία υπερεθνικών σχηματισμών, γιατί μόνο έτσι μπορεί «να αξιοποιηθεί εντελώς η σύγχρονη τεχνική» και να πραγματοποιηθεί η «σταθερή εξύ­ψωση του βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου των λαϊκών μαζών του κόσμου».

   

Αυθυπαρξία ή υποτέλεια

   

Την εποχή εκείνη, με νωπές τις μνήμες των αγώνων κατά του καταχτητή – παλιού και νέου – για τη λαϊκή και εθνική κυριαρχία, δεν περνού­σαν εύκολα οι ενδοτισμοί. Έτσι ο Ε. Παπανούτσος απαντώντας στον Θεοτοκά έγραφε: «Ομολογώ πως άμα βάζω στον νου μου πραγματοποιημέ­νο το καθεστώς που προφητεύει ο καλός φίλος με πιάνει φόβος. Μεγάλος φόβος… Ας θυμηθού­με ότι ο Χίτλερ προόριζε την Ελλάδα για τουρι­στικά ταξίδια και για καλλιέργεια της αγριόμεντας…». Πολύ σωστά ο κ. Παπανούτσος διαβλέ­πει τους κινδύνους που συνεπάγονται για την Ελ­λάδα τέτοιες «υπερεθνικές ενώσεις» και σωστά υπογραμμίζει πως η «εθνική μας προσωπικότη­τα, η πολιτική μας παράδοση, το πνεύμα και το ήθος του λαού μας… ένας μόνο σίγουρος τρόπος υπάρχει να διαφυλαχθούν: η αυθυπαρξία, το δι­καίωμα να διαθέτει κανείς τον εαυτό του όπως θέλει, να κυβερνάει αυτός το σπίτι του και όχι οι άλλοι – ας είναι και οι καλύτεροι φίλοι».

   

Αυθυπαρξία ενός λαού χωρίς οικονομική αυτο­δυναμία και εθνική ανεξαρτησία δεν μπορεί να υπάρξει κάτω από οποιοδήποτε καθεστώς. Και αφετηρία για μια τέτοια αυθυπαρξία αποτελεί η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.

  

Από το Ποντίκι 

Financial Times: Βγείτε από το ευρώ και υποτιμήστε τη δραχμή

'Η Ελλάδα θα μπορούσε να ευνοηθεί από μία ελεγχόμενη έξοδο που να ακολουθείται από υποτίμηση. Η έξοδος θα μπορούσε να συνοδευτεί από κουρέματα που θα μετατρέψουν το χρέος στο εθνικό νόμισμα, ενώ η δυνατότητα για επανένταξη σε μεταγενέστερη ημερομηνία θα ενίσχυσε τον ζήλο για μεταρρυθμίσεις'' γράφει στους Financial Times ο Γερμανός ''σοφός'' οικονομολόγος Χ.Β. Σιν.Διαβάστε όλο το άρθρο.

''Δεν φταίει η Γερμανία για την κρίση -Grexit για Ελλάδα με εισιτήριο επιστροφής''

Υπάρχουν ορισμένα πράγματα στα οποία οι λογικοί άνθρωποι σε γενικές γραμμές συμφωνούν αναφορικά με τα προβλήματα της ευρωζώνης: Η νομισματική ένωση έχει εγκλωβιστεί σε μία κρίση που έχει επιφέρει αβάσταχτα ποσοστά ανεργίας στον ευρωπαϊκό Νότο. Αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με ικανοποιητικό τρόπο μέσω του αποπληθωρισμού, δεδομένου ότι θα επιφέρει εκτίναξη των χρεοκοπιών στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις. Η κρίση πυροδοτήθηκε από τη χρηματοοικονομική αναταραχή στις ΗΠΑ και την υπερσυγκέντρωση μεγάλων πλεονασμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας μετά την εισαγωγή του ευρώ, τα οποία είναι τα αντεστραμμένα είδωλα των ελλειμμάτων στις χώρες που αντιμετωπίζουν τώρα προβλήματα.

Οι λογικοί άνθρωποι όμως μπορεί και να διαφωνούν. Ο Niall Ferguson έγραψε προσφάτως στους Financial Times ότι το ευρώ βοήθησε τη Γερμανία επειδή δημιούργησε πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εις βάρος των χωρών του Νότου. Αυτή η άποψη είναι εσφαλμένη. Οι ανισορροπίες στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών είναι κεφαλαιακές ροές. Όταν τα κεφάλαια ρέουν από μία χώρα Α σε μία χώρα Β, τότε η Α επιβραδύνεται και η Β βιώνει εκρηκτική ανάπτυξη. Στη χώρα όπου αναπτύσσεται οι εισαγωγές αυξάνονται, ενώ οι μισθοί πιέζουν τις εξαγωγές. Το αντίθετο συμβαίνει για τον εμπορικό εταίρο. Μόνο για τον λόγο αυτό είναι παράλογο να δηλώνει κανείς ότι μία χώρα «κερδίζει» από το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ή «υποφέρει» από το αντίστοιχο έλλειμμα. Αυτή η άποψη εγκαταλείφθηκε από το 19ο αιώνα.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να ευνοηθεί από μία ελεγχόμενη έξοδο που να ακολουθείται από υποτίμηση. Η έξοδος θα μπορούσε να συνοδευτεί από κουρέματα που θα μετατρέψουν το χρέος στο εθνικό νόμισμα, ενώ η δυνατότητα για επανένταξη σε μεταγενέστερη ημερομηνία θα ενίσχυσε τον ζήλο για μεταρρυθμίσεις

Οι χώρες που αντιμετωπίζουν τώρα προβλήματα ήταν οι αποδέκτες των κεφαλαίων που κινητοποιήθηκαν στη νομισματική ένωση. Το ευρώ εκμηδένισε τον συναλλαγματικό κίνδυνο, οπότε οι επενδυτές στις χώρες του Νότου αποδέχθηκαν χαμηλότερες αποδόσεις. Οι κεφαλαιακές ροές πυροδότησαν εκρηκτική άνοδο που στη συνέχεια μετατράπηκε σε φούσκα, προκαλώντας μαζικά ελλείμματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών. Η φούσκα έσκασε όταν οι επενδυτές αρνήθηκαν να χρηματοδοτήσουν αυτά τα ελλείμματα, αφήνοντας μη ανταγωνιστικές οικονομίες.

Η Γερμανία, υπό το ευρώ, ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κεφαλαίων και βυθίστηκε σε απότομη πτώση. Μόνο το ένα τρίτο των αποταμιεύσεων επενδύθηκε εγχώρια. Ως αποτέλεσμα, τα πρώτα χρόνια του ευρώ, οι καθαρές επενδύσεις στη Γερμανία και ο ρυθμός ανάπτυξής της ήταν από τους μικρότερους στην Ευρώπη.

Η ενίσχυση της ανεργίας ανάγκασε την κυβέρνηση Schroeder το 2003 να επιβάλει επώδυνες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Όταν ανακοινώθηκε το ευρώ το 1995, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Γερμανίας ήταν το δεύτερο υψηλότερο μεταξύ των χωρών του ευρώ. Τώρα είναι το έβδομο. Αυτή δεν η πορεία μιας χώρας που θα περιγράφαμε ως «τον κερδισμένο του ευρώ».

Η κατάσταση άρχισε να βελτιώνεται για τη Γερμανία μόνο αφού έσκασε η πιστωτική φούσκα στον ευρωπαϊκό Νότο επειδή τότε μετατράπηκε στο ασφαλές καταφύγιο για τις αποταμιεύσεις. Η εμπιστοσύνη στα γερμανικά ακίνητα πυροδότησε ανάπτυξη στις κατασκευές, η οποία -εάν τα κεφάλαια δεν φυγαδευτούν τεχνητά στο εξωτερικό- θα εκμηδενίσει σταδιακά τις ανισορροπίες στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Σε αυτό το σημείο βρίσκεται μία ακόμη μεταξύ μας διαφωνία. Ο καθηγητής Ferguson προτείνει θεσμοθέτηση της αναδιανομής μεταξύ των χωρών του ευρώ μέσω συστήματος εγγύησης καταθέσεων, προϋπολογισμό ευρωζώνης και ευρωομόλογα. Αυτά, όμως, θα διαιωνίσουν τις δομικές διαφορές ανταγωνιστικότητας που δημιουργήθηκαν από την πιστωτική φούσκα στον ευρωπαϊκό Νότο. Θα διατηρήσουν επίπεδα μισθών που δεν αντικατοπτρίζουν παραγωγικότητα και θα μετατρέψουν μία προσωρινή κρίση σε χρόνια κακουχία. Επίσης θα οδηγήσουν σε ανατίμηση του ευρώ, υπονομεύοντας περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα των χωρών που πλήττονται περισσότερο από την κρίση.

Η καλύτερη λύση είναι να τα κουτσοκαταφέρουμε

Η καλύτερη λύση είναι να τα κουτσοκαταφέρουμε. Η Γερμανία πρέπει να αποδεχθεί υψηλότερο πληθωρισμό ενώ οι χώρες του Νότου πρέπει να μειώσουν τον δικό τους για να επέλθει η απαραίτητη εξισορρόπηση των σχετικών τιμών. Αυτή η διαδικασία, που δεν έχει γίνει απολύτως εμφανής στις χώρες της κρίσης, πέρα από την Ιρλανδία, απαιτεί σκληρά μέτρα λιτότητας. Θα απαιτηθεί, κατά συνέπεια, μόνο μέτριος δανεισμός μεταξύ των κυβερνήσεων. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας έχει ήδη γενναιόδωρα προικιστεί γι' αυτό το έργο.

Για τις χώρες που δεν μπορούν να ανταποκριθούν θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα εξόδου από το ευρώ και η επανένταξή τους στη νομισματική ένωση αφού υποτιμήσουν και εφαρμόσουν τις δομικές μεταρρυθμίσεις.

Η ευρωζώνη δεν έχει ενιαίο ομοσπονδιακό κράτος. Το ευρώ δεν μπορεί να λειτουργήσει όπως το δολάριο. Θα πρέπει να πλησιάζει περισσότερο στο παλαιό συναλλαγματικό σύστημα του Bretton Woods, υπό το οποίο οι χώρες μπορούσαν να ακολουθήσουν τον δρόμο της εξόδου και να ξαναμπούν με διαφορετικές τιμές.

Η Ελλάδα θα μπορούσε να ευνοηθεί από μία ελεγχόμενη έξοδο

Η Ελλάδα θα μπορούσε να ευνοηθεί από μία ελεγχόμενη έξοδο που να ακολουθείται από υποτίμηση. Η έξοδος θα μπορούσε να συνοδευτεί από κουρέματα που θα μετατρέψουν το χρέος στο εθνικό νόμισμα, ενώ η δυνατότητα για επανένταξη σε μεταγενέστερη ημερομηνία θα ενίσχυσε τον ζήλο για μεταρρυθμίσεις. Μπορεί ενδεχομένως να χρειαστεί ενιαίο μορατόριουμ χρέους για τις υπερχρεωμένες χώρες που δεν βγαίνουν εκτός ευρώ.

Μπορεί ενδεχομένως να χρειαστεί ενιαίο μορατόριουμ χρέους για τις υπερχρεωμένες χώρες που δεν βγαίνουν εκτός ευρώ

Όλα αυτά εγκυμονούν κινδύνους για τους επενδυτές. Όμως, ο κίνδυνος που τίθεται από την αμοιβαιοποίηση του χρέους μέσω των ευρωομολόγων είναι ακόμη μεγαλύτερος, όπως δείχνει και η Ιστορία των ΗΠΑ. Το 1791, οι ΗΠΑ προχώρησαν σε αμοιβαιοποίηση των χρεών που είχαν δημιουργήσει πολιτείες. Το έπραξαν και πάλι μετά το δεύτερο πόλεμο ενάντια στη Βρετανία το 1813. Και στις δύο περιπτώσεις στις εν λόγω πολιτείες ακολούθησε πάρτι. Η πιστωτική φούσκα που έσκασε το 1837 ώθησε περισσότερες από τις μισές πολιτείες σε χρεοκοπία. Όπως δείχνει και ο Harold James του Princeton, το μόνο αποτέλεσμα της αμοιβαιοποίησης του χρέους είναι η διαμάχη.

Οι ΗΠΑ και η Ελβετία δεν έχουν ρήτρες bail out για τις πολιτείες και τα καντόνια. Σε αντίθετη περίπτωση θα έπρεπε να παραχωρήσουν στις κεντρικές κυβερνήσεις το βασικό παρεμβατικό προνόμιο. Ένα ευρωπαϊκό ομόσπονδο κράτος, όμως, εάν ποτέ ιδρυθεί, σίγουρα δεν θα είναι πιο κεντρικό από ό,τι οι ΗΠΑ ή η Ελβετία. Όπως και να το δει κανείς, η αμοιβαιοποίηση του χρέους είναι αβάσιμη.

Πηγή Euro2day